فراموش شدگانی به نام نابینایان!

در ایران ادارات بهزیستی استان ها به عنوان متولی پیگیری حقوق افراد دارای آسیب بینایی هستند، آنها همواره تمام تلاش خود را جهت رایزنی با دستگاه‌های اجرایی و نهادهای نظارتی جهت طرح مسایل نابینایان و پیگیری خواسته‌ های آنان به عمل می‌آورند اما بدون شک عزم ملی برای ساختن زندگی بهتر برای این افراد، مستلزم همکاری تمام بخش‌های جامعه و اجرای صحیح قانون عصای سفید‌ است.
 
▪️به کارگیری نابینای دارای مهارت، بهتر از استخدام فرد بی وجدان است!
 
یک جامعه شناس معتقد است: مشکلات فراروی افراد معلول، لزوماً ناشی از شرایط جسمی و ذهنی آنها نیست بلکه در اکثر موارد، اینگونه طرز تلقی غلط ناشی از جامعه و سیاستگذاران است که این افراد را از صحنه کار و فعالیت دور نگه می دارد چه آنکه به گواه تحقیقاتی که در این حوزه در ایران صورت گرفته، هزاران معلول ایرانی برای گریز از بیکاری و مشکلات اقتصادی آن، با مشکلات بی شماری مواجه هستند.
سیدعلی ابراهیمی ادامه داد: آمارهای رسمی، نرخ بیکاری نابینایان را ۴۰ درصد اعلام کرده است، به این ترتیب می توان نتیجه گرفت نرخ بیکاری معلولان در ایران چهار برابر نرخ بیکاری افراد عادی است که از این میان ۸۰ درصد آنان در میان خانواده های فقیر هستند.
وی افزود: در میان شاغلان نیز شغل های گوناگونی از جمله استاد دانشگاه، معلم، نماینده شورای شهر، کارمند و کارشناس دیده می شود اما متاسفانه تصور غالب این است که نابینا باید تلفنچی باشد و بیشترین شغل در میان نابینایان نیز همین سِمت است.
ابراهیمی با اشاره به اینکه متاسفانه به رغم وجود قوانین متعدد برای اشتغال نابینایان هنوز اکثر قریب به اتفاق آنان بیکار هستند اضافه کرد: این خود، نشان دهنده عدم کارایی قوانین است، شاید هم با وجود فرهنگ تبعیض آمیز، این نقص بزرگ تقویت می شود.
وی تاکید کرد: نابینایی که با وجود تمام گرفتاری های موجود تحصیلات تکمیلی خود را به اتمام می رسانند در جستجوی کار با موانع زیادی روبرو خواهند شد، بارها پیش آمده که در فرصت های استخدامی، رزومه یک شخص نابینا تایید شده اما بعد از اینکه متوجه نابینایی شخص شده اند، از استخدام او سرباز زده اند!
ابراهیمی اظهار کرد: یک نکته را نباید فراموش کرد که به کار گرفتن یک نابینا که دارای مهارت و اخلاق کاری است بسیار بهتر از به کار گرفتن افرادی است که وجدان کاری را زیر پا گذاشته، دست به اختلاس، رشوه و غیره می زنند.
به گفته او، پریشان حالی قوانین جاری به این مشکل بزرگ دامن زده است، از طرفی قانون جامع حمایت از افراد دارای معلولیت به استخدام سه درصدی پای می فشارد، از طرف دیگر در قوانین دیگری مانند مدیریت خدمات کشوری، قانون انتخاب نمایندگان مجلس شرط داشتن سلامت قید شده است!
 
▪️قانون مصوب حمایت از حقوق معلولین در تبریز به درستی اجرا نمی‌شود
 
متاسفانه فضا‌سازی و بهسازی معابر و مبلمان شهری برای نابینایان در سالیان اخیر توفیقات اندکی داشته و با استانداردهای موجود فاصله بسیار زیادی دارند.
در یک نگاه گذرا می توان دریافت که نابینایان نیز همانند دیگر شهروندان از حقوق شهروندی برخوردار هستند اما متاسفانه گاهی اوقات در برخی از شهرها از جمله تبریز شاهد عدم رعایت این حقوق توسط ارگان های متولی هستیم.
بارها دیده شده که محیط شهری از جمله خیابان ها و پیاده روها برای معلولین ویلچری و یا اشخاص نابینا مناسب سازی نشده و مشکلات فراوانی برای آنان فراهم نموده است که ناقص بودن لاین ویژه نابینایان که باید با کف پوش های حسی تکمیل شوند از جمله آنهاست.
شهر مطلوب، شهری است که پاسخگوی نیازهای شهری هر طیف از شهروندان باشد، از کودکان و سالمندان و کم توانان و ناتوانان جسمی گرفته تا افراد سالم و تندرست… لذا شهر مطلوب باید شهری باشد که شبکه های شهری، اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی آن برای همه شهروندان، از هر نوع و طیفی تعریف شده باشد و هیچ کس، با هیچ ویژگی خاص خارج از دایره شهر قرار نگیرد.
شهر تبریز زمانی شهر اولین ها بود، اولین مدرسه نابینایان و ناشنوایان ایران هم در این شهر راه اندازی شد، اما متاسفانه امروزه در زمینه خدمات رسانی به قشر نابینا مشکلات زیادی دارد.
دسترس پذیری برای افراد معلول در شهر تبریز با مشکل روبرو بوده و معابر عمومی و محیط شهر و ساختمان های اداری و تجاری برای معلولین مناسب سازی نشده‌اند.
قانون حمایت از حقوق معلولین در سال ۹۶ تصویب شد و مفاد این قانون ۳۴ ماده‌ای در استان های مختلف اجرا می شود که ماده ۵ و چهار آن در تبریز به درستی اجرا نمی‌شود.
وسایل حمل ونقل عمومی باید برای معلولین مناسب سازی شود و استفاده از حمل ونقل عمومی برای معلولین رایگان باشد که در تبریز با مشکل مواجه هستیم!
▪️برخی کفپوش های حسی در تبریز به دیوار و جدول ختم می شوند!
 
مدیر یک موسسه فرهنگی و هنری ویژه نابینایان در آذربایجان شرقی، نبود شغل را نخستین مشکل نابینایان دانست که با آن دست به گریبان هستند و اگر رفع شود موانع ازدواج و معیشت آنان نیز برطرف خواهد شد.
مهدی رفعتی ادامه داد: اگر قانون سه درصد سهمیه اشتغال معلولان در دستگاه های دولتی به درستی اجرا شود، بخش مهمی از مشکل اشتغال نابینایان نیز رفع می شود.
وی افزود: متاسفانه در رسته یا شغلی که یک نفر قرار است جذب شود جایگاه قشر نابینایان به صورت اتوماتیک وار حذف می شوند، زیرا باید بیش از یک نفر ظرفیت وجود داشته باشد تا قشر نابینایان نیز سهمیه محسوب گردند.
رفعتی همچنین تردد نابینایان در سطح شهر را دیگر مشکل اساسی آنان دانست و گفت: در برخی نقاط شهری رفت و آمد برای نابینایان فاجعه آمیز است و مسئولان باید نسبت به مناسب سازی محیط برای نابینایان جدیت داشته باشند.
وی اضافه کرد: به طور مثال کف پوش حسی موجود در پیاده روها برای نابینایان باید با اصول استاندارد نصب شود، اما برخی مواقع این کف پوش جهت راست را نشان می دهد در صورتی که مسیر درست چپ است، همچنین وجود کاشی های سکه ای نشان دهنده خطر است که گاهی اوقات نا به جا استفاده شده و برخی کفپوش های حسی به جای راهنمایی کردن، به دیوار، دکه و جوی آب ختم می شوند!
رفعتی اظهار کرد: ماموران راهنمایی و رانندگی، رانندگان تاکسی، اتوبوس ها، متصدیان کنترل بلیط الکترونیکی وسایل نقلیه همگانی از جمله افرادی هستند که برای حمایت و رفتار با نابینایان باید آموزش های لازم را ببینند.
 
▪️ورزشکاران نابینا با تصورات خود در زمین بازی می کنند!
 
نابینایان با وجود آنکه فراسوی زندگی را با روشندلی درک خواهند کرد، اما هیچ گاه معلولیت را به عنوان محرومیت نخواهند پذیرفت بلکه با ابزارهای مختلف به دنبال گذر از تاریکی های دنیای پیرامون  هستند که یکی از این ابزارها ورزش است.
افتخاراتی برخی از ورزشکاران نابینای آذربایجان شرقی و سایر استانهای کشور در سطح آسیا و جهان قابل انکار نیست بلکه مانند فانوسی عمل می کنند که نشان و هویت قشر روشندل است.
فوتبالیست جوان و نابینای اهل تبریز حرکت در پله های ترقی در این رشته را از یک دهه قبل آغاز کرد، “بهزاد زادعلی اصغر” در ترکیب تیم ملی ایران در پارالمپیک ۲۰۱۶ ریودوژانیرو حضور داشت که تیم ملی فوتبال ۵ نفره ایران در آن مسابقات با شکست برابر برزیل به نائب‌قهرمانی پارالمپیک و نشان نقره مسابقات دست یافت.
این ورزشکار نابینا با اشاره به اینکه برای بسیاری از مردم جای سوال است که فوتبال نابینایان به چه صورت است گفت: اولاً که داخل توپ ساچمه وجود دارد که صدای زنگ آن باعث می شود ما جهت حرکت آن را تشخیص دهیم، ثانیاً مربی تیم ما پشت دروازه حریف، جهت ها و اینکه در چه لحظه ای باید اقدام به شوتزنی کنیم را به ما می گوید.
زادعلی اصغر افزود: ما با تصویرسازی ذهنی فوتبال بازی می کنیم، همواره فوتبال را شنیده ایم و آن را ندیده ایم، بنابراین با تصورات خود در زمین بازی می کنیم، لذا از آن دست آدم هایی نیستم که گوشه خانه بنشینم تا به من کمک کنند زیرا معلولیت به هیچوجه برای من محدودیت نیست، من هرگز با معلولیتم کنار نمی آیم!
 
▪️اسپانیا بهترین شرایط زندگی نابینایان و کم بینایان جهان را فراهم کرده است
 
اسپانیا بهترین سطح زندگی را برای شهروندان خود پدید می آورد، البته شاید ایده آل ترین کشور دنیا نباشد اما حداقل بهترین مکان برای نابیناهاست.
مجهز کردن معابر و خیابان ها برای نابینایان، ایجاد رمپ و لاین های ویبره دار برای آنها، نصب نرم افزارهای مخصوص نابینایان در ایستگاه های قطار و اتوبوس از جمله این موارد است.
علاوه بر این در اسپانیا مشاغل فراوان و سطح بالایی برای نابینایان به خصوص در بخش تکنولوژی وجود دارد، در واقع آموزش های خاص آزاد برای آنها وجود دارد که باعث می شود تا برای گرفتن شغل های مناسب آماده شوند.
نرخ بیکاری برای آنها در اسپانیا زیر ۵ درصد است در حالی که این نرخ در آمریکا برای نابینان ۷۰ درصد را در بر می گیرد!
یک فرد نابینا در اسپانیا دسترسی آسانی را به توان‌بخشی، آموزش، انواع کتاب ها و مجلات بریل، سگ‌های راهنما و غیره دارد کمااینکه در مادرید، مراکز تفریحی خاصی برای نابینایان وجود دارد که بسیاری از تسهیلات و امکانات اجتماعی و سایر خدمات برای آنها رایگان یا نصف قیمت محاسبه می گردد.
نابینایان و کم بینایان تحصیل مجانی داشته و در اکثر مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه ها جایگاه های خاص برای آنها در نظر گرفته شده است.
همچنین بیش از ۱۷ مجله و روزنامه مخصوص نابینایان به صورت مکتوب و صوتی منتشر می گردد و بهبود شرایط زندگی نابینایان و کم بینایان در این کشور اروپایی از دهه نود آغاز شد و اکنون به شرایط ایده آل رسیده است.
.

 
▪️نباید هیچ کس را از حقوق اساسی خود محروم کرد
 
به رغم تمامی محرومیت هایی که به دلیل کم لطفی های قانون و شاید هم مسئولان برای جامعه نابینایان و کم بینایان به وجود آمده است، اما بسیاری از افراد جامعه نابینایان به موفقیت های چشمگیری دست پیدا کرده اند.
با این حال، هنوز بسیاری از نابینایان با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند که راه حل آن خیلی هم پیچیده نیست و شاید با یک فضاسازی مناسب در شهر، تسهیل در رفت و آمد، توجه بیشتر به آموزش و…حل شود.
این مشکلات در حالی هر روز بر سر راه نابینایان و کم بینایان وجود دارد که قانون اساسی صراحتاً اعلام کرده است که هیچ کس حق محروم شدن از حقوق اساسی را ندارد.
بدین ترتیب باید گفت نابینایان در ایران به علت عوامل مختلفی همچون محرومیت درآمدی، مشخص نبودن میزان و نوع اشتغال، فقر قابلیتی در خصوص شاخص آموزش، بی توجهی رسانه‌های گروهی در زمینه فرهنگسازی به آحاد مردم، فقدان اعتبارات لازم جهت اجرای قانون جامع حمایت از حقوق معلولان و بی‌توجهی مسئولان برای تصویب اصلاحیه آن، در شمار مطرودترین افراد جامعه قرار گرفته‌اند.
لذا مسئولان ارشد کشور به عنوان تصویب کننده و مجری قوانین بالادستی، سازمان بهزیستی به عنوان متولی امور توانبخشی نابینایان، سازمان آموزش و پرورش استثنایی به عنوان متولی آموزش دانش‌آموزان نابینا و سایر ارگان های شهری و استانی وظیفه دارند زمینه فرهنگ سازی، آموزش مناسب و برطرف کردن مشکلات این قشر از کشورمان را فراهم نمایند تا طبق قانون از اصل برابری و مساوات اجتماعی برخوردار گردند!
 
▪️تو چه می‌دانی چه تفاوت شگفتی بین دیدن و لمس کردن وجود دارد!
 
افراد مغرض و بی تفاوت و نیز مسئولان کشور باید بدانند که جامعه نابینایان یکی از موفق ترین گروه ها در میان معلولان هستند اما آنان نیازمند حداقل تسهیلاتی هستند که جامعه برای افراد عادی فراهم کرده تا بتوانند پله های رشد و ترقی را با خیالی آسوده پشت سر بگذارند…
یاد شعر یک جوان نابینا می افتم که چه زیبا گفته است:
من یک نابینام/ حس می‌کنم لطافت باران را / حس می‌کنم نازکی گل لطیفی را / حس می‌کنم رطوبت اشک را بر گونه‌های مادر/ حس می‌کنم دست‌های پینه بسته پدر را / و حس می‌کنم خیلی چیزهای قشنگ و زشت را / و تو چه می‌دانی که چه تفاوت فاحشی است بین دیدن و حس کردن/ و توچه می‌دانی چه تفاوت پرمفهومی است بین دیدن و شنیدن از عمق وجود/ و تو چه می‌دانی چه تفاوت شگفتی است بین دیدن و لمس کردن/ و در این میان، تو تنها به زیبایی رنگ‌هایی که می‌بینی، شاد و خوشحالی/ و من به خاطر قدرت حس کردن، لمس کردن، شنیدن/ و شکرگزارم!
‘گزارش از شهرام صادق زاده