لایک؛ روش و سود!

تبریزمن– خلیل غلامی: لودویک ویتگنشتاین فیلسوف اتریشی قرن بیستم می‌گوید: «یک فیلسوف که در بحث‎ها شرکت نمی‎کند مانند یک بوکسور است که هرگز به حلقه نمی‎رسد». به تعبیر دیگر، هر کنشی که به نوعی به مشارکت اجتماعی نیانجامد، در واقع هیچ کنشی نداشته ولو این که اوقات زیادی را صرف آن کرده باشد.

جمع کردن لایک روش نیست. لایک برای برخی‎ها در حکم هدف است و برای برخی‎ها وسیله یا ابزاری برای فعالیت اقتصادی؛ حتی در این حالت نیز روش اقتصادی نیست. وانگهی، لایک جمع کردن با توجیه اقتصادی غالبا در حد و حدود حفظ مخاطبین یا مشتریان تعریف می‎شود. اگر بدون برنامه و هدفی بارز، فقط برای لایک جمع کردن اقدام بکنیم، هزینه اتلاف وقت بیش از سود آن است: بی‎برنامگی خود به خود ضرر محسوب می‎شود.

ثروت چیست؟ به زعم خیلی‎ها جمع کردن پول به شکل سرمایه است- مثل ویلا، آپارتمان، حساب بانکی، خودرو و غیره. برخی از شاهان ما نیز با کشورگشایی‎های خود فقط خزانه خود را پر پول و سکه می‎کردند و این خزانه فقط مورد مصرف شاهانه داشت. انباشتن و ذخیره کردن تصور غلطی از ثروت است. ثروت رفاه اجتماعی است و مشارکت همگانی را می‎طلبد. به رغم خیلی‎ها، ثروت با انباشتن حاصل نمی‎شود و هم چنین ثروت به مقدار متنابهی از دارایی ارتباطی ندارد. به این مقدار متنابه سرمایه یا اموال گفته می‎شود. این اموال با مشارکت اجتماعی به ثروت می‎انجامد.

لایک جمع کردن یا انباشت لایک‎ها مثل توهم سود با جمع کردن سکه یا پول کاغذیست. برعکس، با گردش مالی پول‎های نقد، سود حاصل می‎شود و سرعت این گردش هر چه زیاد و پرشتاب بوده باشد، به ثروت ملل می‎انجامد. پول نقد اعم از سکه و کاغذی سرمایه محسوب نمی‎شود، بلکه با تبدیل این پول‎ها به کالا و خدمات می‎توان سرمایه‎دار شد؛ مثل کسانی که با پول‎شویی و سرکیسه کردن مردم خرج ویلاهای اشرافی می‎کنند: لایک مثل پول نقد است و نه ثروت، ولی می‎‎تواند به ثروت بیانجامد.

انباشت لایک یا پول سرتاسر هزینه است؛ هم هزینه اجتماعی دربردارد و هم هزینه سرمایه. در طرز تلقی انباشت‎گرایانه هر فرد در حصارهای معرفتی خود بایگانی‎ست و از این نظر نیز هزینه‎ها رو به افزایش‎اند. مشارکت هزینه‎ها را کاهش می‎دهد و انباشت افزایش. نگه داشتن پول نقد در جیب فقط هزینه است.

در جامعه ما با نگرش سنتی از این دست، لایک‎ها کاملا شخصی‎اند و در انحصار افراد یا گروه‎های شبه اقتصادی‎اند. یکی از نگرش‎های سنتی، افزایش تعداد لایک‎هاست با این گمان که مشتری یا به اصطلاح ممبر توان اقتصادی او را افزایش خواهد داد. اهمیت آن‎ها فقط در کسب درآمد است. این مشتری‎ها صفر و یک‎های دیجیتالی‎اند که باید در فرایندهای اقتصادی به کار گماشته بشوند. اگر مشتری که حاضر به پرداخت هیچ هزینه‎ای نیست، مثل مشارکت در برنامه‎های شما، بودن‎اش شاید هزینه بوده باشد. در عوض، مخاطبی که سهم زیادی در مشارکت پست‎ها دارد، ولو اینکه هرگز لایکی نکرده باشد، از نظر سود مشارکت منطقی‎تر است.

ممبر یا اعضای شبکه‎های مجازی مثل اینستاگرام، خود به خود معیار قابل قبولی برای جلب نظر بنگاه‎های اقتصادی نیست. برنامه‎های ما هستند که به اعضا کنش اقتصادی می‎بخشند. تعداد مهم‎اند ولی برنامه و روش ما برای انجام اقتصادی مهم‎تر و کاراتر از اعضا هستند. یکی گوشی آیفون تولید می‎کند و دیگری اریکسون که بالاخره از رده خارج می‎شود. هرچه کار اقتصادی تخصصی‎تر بوده باشد، سود میانگین یا طولانی مدت بالاتر است. و برعکس، دنبال کردن کارهای رایج به درآمد ثابت ماهانه می‎انجامد.

امروزه این دیدگاه سنتی به شدت در بین گروه‎های تلگرامی یا اینستایی رواج غلط پیدا کرده که فقط به هدف افزایش اعضا می‎اندیشند و نه برنامه‎هایی که قرار است از این راه به اهداف خویش برسند: نقطه هدف را گم کرده‎اند و در جای اشتباهی قرار داده‎اند- هدف چنانچه گفته شد، تولید ثروت است. بنگاه‎های کوچکی مثل پایگاه‎های خبری در رقابت غلط و اشتباهی با گروه‎های مردمی که غالبا فاقد برنامه هدف‎مند می‎باشند، همواره فرصت‎های خود را از دست داده‎اند، و هزینه فرصت‎شان بر درآمدشان چربیده است. یک پایگاه‎خبری که مجوز فعالیت رسمی دارد، دارای اهداف و برنامه‎هایی‎ست که قطعا متفاوت با آن چیزیست که گروه‎های غیررسمی در پی‎اش هستند. اما آن دسته از گروه‎های مردمی که در شبکه‎های اجتماعی فعالیت می‎کنند و موفق از آب درمی‎آیند، باید به کارشان بها داد. اینان الگوی خوبی برای فرصت‎های مالی هستند و لازم است در برنامه‎های آنان دقیق بود. هر بنگاه روش منحصر به فرد خود را دارد وگرنه در چرخه یک‎نواختی از درآمد باقی خواهد ماند. روش‎های ابداعی و نو که همواره با خطر ورشکستگی یا نابودی دست و پنجه می‎زنند، بهترین راه برای درآمد سرشار است.

کسانی که در چاه ویل فرو افتاده‎اند و روز به روز به لایک‎ها فراوان می‎اندیشند، آگاه باشند که این شبکه‎های مجازی امروزه برای تفنن و خوش‎گذرانی نیستند و چنان که در بالا گفتم فقط هزینه فرصت برای خود جور می‎کنند: مثل مغازه‎ای که پاتوق شده و هر ماه باید هزینه قبوض و استهلاک بپردازد.