زبانه‎های خشمی که آتش قره‎داغ را افروخت!

تبریزمن – خلیل غلامی: وقتی خبری راست یا ناراست منتشر می‎شود، رشد کرده و بالاخره پر و بال می‎یابد، و می‎شود بحرانی بدتر از بحران! فرآیند طولانی و پیچیده تولید خبر در تلویزیون به این بحران دامن می‎زند و منِ خبرنگار به تنهایی هم جای رسانه‎ها را می‎گیرم و هم جای کارشناس آتش‎نشانی را، و وضع را بدتر از آن می‎کنم که هست. مدیریت این بحران‎ها بیش‎تر از خود سیل و زلزله اهمیت دارند. غالبا ابتکار عمل از دست ستاد بحران خارج هست و صدا و سیما هم برای تدبر و محافظه‎کاری با تاخیرهای چند روزه عمل می‎کند: زمانی که همه چیز تحت تاثیر اخبار آشفته و اعصاب‎کش، روان اجتماعی را خدشه‎دار می‎کند. شعله‎های آتش فروکش می‎کنند، مراتع و درختان سوخته دوباره سر برمی‎آورند، آنچه روز به روز شعله‎ورتر می‎شود، اعصاب اجتماعی است که از راستی‎آزمایی اخبار ناتوانند و به جهت انتقاد، انتقام می‎گیرند.
از ستاد بحران چه می‎دانیم؟ ما با «صدای بحران» کم و بیش آشناییم ولی از مدیریت آن خبری نیست. حتی ارتباطی هم با رسانه‎ها دیده نمی‎شود که در مواقع لزوم با همکاری‎های دوجانبه به کاهش بحران یاری برساند. تنها کمک هلال احمر به من برای تهیه عکس از آتش‎سوزی قره‎داغ، توصیه به نرفتن بود! حتی از دادن نام و نشانی محل آتش‎سوزی هم امتناع کرد!
آیا بحران در شعله‎های آتش‎سوزیست یا فرصت‎طلبی‎های شخصی؟ در نبود اخبار لحظه به لحظه در رسانه‎های معتبر از جمله صدا و سیما، من هم خبر تولید می‎کنم و هم از حساسیت‎های مردم به سود خود بهره می‎برم. آیا احساسات مردم محل وقوع بحران نیستند؟ اخبار و تصاویر دروغ دقیقا با تکیه بر همین حساسیت‎ها رد و بدل می‎شود: خبرهایی که آتش خاموش را دوباره شعله‎ور می‎سازد.
آیا در مواقع بحران، مردم سوی اصلی قضیه هستند یا نه؟ چگونه از درج اخبار دروغ که به خشونت‎ منجر می‎شود، جلوگیری می‎کنیم؟ آیا رسانه‎ها به قوای استدلال و قضاوت خویش می‎توانند آسمان و ریسمان را به هم ببافند تا مخاطبین خویش را محفوظ بدارند؟ اصولا این ستاد بحران است که از رسانه‎ها یاری می‎جوید تا واسط بین مردم باشند و از ایجاد شعله‎های خشم و هیاهو در جامعه بکاهد.
مسئول این شعله‎ها کیست؟ شعله‎های درست و نادرست اخبار، چگونه در قره‎داغ زبانه کشید؟ شعله‎هایی که از زبان افراد با هیچ مسئولیتی زبانه می‎کشد، بحرانی فراتر از بحران آتش است. نبود اخبار لحظه به لحظه به خود خبر آسیب می‎رساند و همه کس خود را در صدر تولید خبر قرار می‎دهد. برخی‎ها از این بین سوء‌استفاده می‎کنند و بر امواج انتظارات مردم، اخبار و تصاویر دروغ منتشر می‎کنند. ما به هنگام بحران، از رسانه‎ها همانگونه استفاده نمی‎کنیم که در همه جای جهان می‎شود. چرا باید برای دسترسی به محل خبر، خبرنگار با مشکل مواجه باشد؟ چرا عکاس خبری با سوال امنیتی روبه‎روست؟
از سویی سکوت صدا و سیما و از سوی دیگر اخبار گمراه‌کننده، استرس موجود در جامعه را به خشونت می‎کشاند. تصاویر منتشره از حیوانات کباب شده، یکی از نمادهای رو آوردن به خشونت است: شعله‎های خشم سریع‎تر و گسترده‎تر از آتش قره‎داغ بر ذهن و جسم مردم می‎نشیند.