تبریزمن – امیر یوسفیان: منطقه قره‌داغ محل حضور و عرصه کوچ ایلات متعدد و مختلفی بوده و هست که عبارتند از: ایلات قراچورلو، چلبیانلو، حاج علیلو، محمدخانلو، حاجی خواجه لو و حسینکلو که این ایلات خود از طایفه‌ها و تیره‌های متعددی تشکیل شده اند.
ایلات قره‌داغ نقش بسیاری در تاریخ قره‌داغ و آذربایجان و حتی ایران داشته‌اند. حضور موثر امیرجعفرقلی خان قراچورلو با تعداد بسیاری از تفنگچی‌های قره‌داغی در فتح هرات توسط نادر شاه، تاثیرگذاری روسای ایلی قره‌داغ بر لَه و علیه مشروطه با حضور افرادی چون رحیم خان چلبیانلو، امیرارشد حاج علیلو، جوادخان حاجی خواجه‌لو و… از جمله نقش‌آفرینی ایلات قره‌داغ در تاریخ بوده اند. در موارد بسیاری شاهد هستیم که ایلات قره داغ جهت تصاحب قدرت، موجب ناامنی و ایجاد آشوب‌ها در منطقه به خصوص جامعه شهری و روستایی و در مواردی هم موجب برقراری نظم بوده اند.
در طول زمان و بدلیل سیاست‌گذاری حاکمیت‌ها در دوران معاصر به خصوص سیاست‌های دوره پهلوی اول در کاهش قدرت نفوذ ایلات، برخی از ایلات منطقه به یکجانشینی روی آوردند و پس از گذر از دوران پرتلاطم قاجار و درگیری‌های ایلات منطقه با یکدیگر و ایجاد ناامنی‌ها، با سیاست‌های دوره مذکور تا حدودی آرامش به منطقه بازگشت.
هدف از یادداشت حاضر بیشتر بررسی حضور ایلات در طبیعت قره داغ و تاثیرات آنان بر اکوسیستم منطقه است.
موقعیت کوهستانی و برخورداری از مراتع سرسبز و مناطق ییلاقی و قشلاقی در قره‌داغ موجب شده است که زندگی ایلی همچنان در قره‌داغ جریان داشته باشد و این موضوع بدلیل حضور مستقیم ایلات در طبیعت بسیار بایستی مورد توجه قرار گیرد.
ایلات قره‌داغ نقش بسیار مهمی در چرخه اقتصادی منطقه و آذربایجان دارند، به گونه ای که صنایع دامی و دستی ایلات در بازارهای داخلی و خارجی مخاطبان بسیاری دارد.
افزایش قیمت دام و منفعت بسیار در خرید و فروش احشام موجب شده است تا چندین برابر ظرفیت مراتع، دام در طبیعت و مراتع حضور داشته باشد.
تعارضات و اختلافات ایلات و روستاییان بر سر چراگاه‌ها نیز از جمله دلایل رقابتی است که نتیجه آن تحمیل دام بیشتر از ظرفیت توسط هر دو طرف است. این در حالی است که بدلیل نبود نظم و مدیریت واحد و قدرتمند در جامعه ایلی و روستایی، در مناطق جنگلی شاهد قطع درختان جنگل جهت توسعه مراتع برای فراهم کردن چراگاه برای دام‌ها توسط بسیاری از ایلات و روستاییان هستیم.
عدم آموزش‌های کافی جهت حفاظت از محیط‌زیست و نبود شناخت کافی از ارزش تنوع زیستی منطقه، موجب شده است که سلاح‌های شکاری در اختیار برخی از ایلات عاملی برای شکار و حتی انقراض گونه‌های حیات وحش منطقه باشد.
از سویی دیگر وجود سگ‌های گله که گاهی اوقات به تعداد بیشتر از پنج قلاده در یک گله دویست راسی هم می‌رسد عرصه را بر زیست حیات‌وحش تنگ کرده است.
البته علاوه بر تخریب مراتع با جاده‌کشی در ییلاقات، این جاده‌ها حضور آسان متخلفین از جوامع شهری و روستایی در مناطق طبیعی به خصوص در مناطق چهارگانه تحت نظارت سازمان حفاظت محیط‌زیست را موجب شده است.
خاک و مرتع روییده بر آن تنها منبعی است که اقتصاد ایلات قره داغ بدان وابسته است و ایلات بایستی جهت تداوم چرخه اقتصادی فرزاندان‌شان در آینده نسبت به حفظ مرتع و جلوگیری از فرسایش خاک حساس باشند.
ایلات قره داغ از مردمان تاثیرگذار در اقتصاد و تاریخ این سرزمین بوده‌اند و هنوز هم می‌توان بسیاری از باورهای اصیل و آداب و رسوم این دیار همچون مهمان‌نوازی و سنت‌های حسنه را در زندگی آنان مشاهده کنیم.
به یقین می‌توان با توجه به محیط‌زیست و حفظ اصالت‌ها و توجه به پتانسیل‌های موجود در میان ایلات، شاهد رونق اقتصادی با محوریت گردشگری و دامداری مبتنی بر توسعه پایدار باشیم.
