کوتاه کردن دست واسطه ها از تولید بهترین اقدام جهش تولید

به گزارش آژانس خبری تبریزمن، روستائیان و عشایر کشور، نقش پررنگی در تولید و توسعه اقتصادی دارند و برای ایجاد اشتغال و پویایی اقتصاد روستایی باید اعتبارهای مناسبی اختصاص داد تا آنها به نظام سکونتگاهی خود وابسته بوده و به شهرها مهاجرت نکنند.
 
توسعه و ترویج فرهنگ روستایی و عشایر می‌تواند با ایجاد نشاط و امید در میان مردم، سبب گرم شدن کسب و کار و رونق زمینه های اقتصادی و نیز بهبود صنعت گردشگری روستایی در کشور شود.
هر چند امکانات بهداشتی و درمانی در نواحی روستایی و عشایری بسیار کمتر از نواحی شهری است، ولی به‌دلیل پایین‌تر بودن تراکم جمعیت در این نواحی، شواهد حاکی از آن است که برخی از خانوارهای شهری، به‌ ویژه خانوارهایی که یا رأساً و یا اقوام و فامیل آنها در نواحی روستایی خانه داشته‌اند در ایام شیوع کرونا اقدام به مهاجرت موقت به نواحی روستایی و اسکان در اقامتگاه‏ های روستایی کرده‏ اند.
این امر به‏ ویژه در ابتدای شیوع کرونا بیشتر مشهود بوده است، ولی به‏ تدریج روستائیان بومی، با آگاهی از پیامدهای مربوطه معمولاً اقدام به جلوگیری از ورود افراد غیربومی به روستا کرده‏ اند لذا رفت‌وآمدهای موقت دوران کرونا از نواحی شهری به روستاها به‌نوبه خود می‌تواند سبب افزایش شیوع این بیماری در مناطق مربوطه شود به‌ویژه اینکه در نواحی روستایی و عشایری، امکانات بهداشتی و درمانی بسیار ضعیف‏ تر است لذا عدم تدبیر مناسب در این خصوص می‌تواند جمعیت روستایی را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد.
 
▪️ضرورت ارائه تسهیلات حق سکونتی به بومیان روستا
 
بررسی ها نشان می دهد در سالیان اخیر به روستائیان و عشایر آنگونه که باید و شاید توجه نشده است، هر چند که دولت در راستای محرومیت زدایی و ارائه امکانات به مناطق روستایی و عشایری خدمات ارزنده ای ارائه داده اما، به جهت ممانعت از مهاجرت آنها به شهرها امکانات لازم را فراهم نکرده و تسهیلات خاصی برای جبران بخش اعظمی از خسارت روستائیان و عشایر به مزارع و دام‌هایشان بر اثر حوادث و خشکسالی ها داده نشده است.
راه‌های مواصلاتی از شهر به روستا و بالعکس نیز هنوز جای کار فراوانی دارد که ضرورت ایجاد شبکه های دسترسی روستائیان به مراکز شهری، به‌ویژه برای فروش محصولات زراعی و باغی و دامی از یک سو و درمان و خرید مایحتاج آن‌ها در برخی مناطق صعب‌العبور و کوهستانی یا بیابانی از دیگر سو احساس می شود، از آن گذشته می بایست تسهیلاتی مانند حق سکونت در روستا را به بومیان روستا یا کسانی که به هر نحو از شهرها ترک مکان نموده و در روستا سکنی گزیده یا اشتغال زایی کرده‌اند در نظر بگیرند.
 
▪️برخورداری روستاها از امکانات زندگی به روایت آمار دولتی!
 
دولت می گوید بیش از ۸۵ درصد روستاهای کشور گازرسانی شده اند که نسبت به اوایل دهه ۹۰ حدود دو برابر افزایش یافته و رشد واقعی ۱۲۲ درصدی را نشان می دهد.
امروزه مطالبه جدی بسیاری از روستاییان، بحث اینترنت است که امسال به ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است و آن طور که دولت می گوید هر هفته یکصد روستا به شبکه اینترنت کشور متصل می شوند که اگر واقعی باشد پیشرفت قابل قبولی است.
در بحث آبرسانی به روستاها نیز، از محل منابع توسعه ملی با مجوز رهبر انقلاب  فعالیت مناسبی در جهت تامین آب شرب آنها صورت گرفته است به طوری که هر هفته در سطح روستایی، ۳۰ روستا به شبکه آب کشور متصل می شود و در کنار آن ۱۰ هزار روستا که شبکه آبرسانی قدیمی داشته اند ترمیم شده اند و به عبارت بهتر ۷۵ درصد از روستاهای کشور از شبکه آبرسانی مطمئن برخوردار هستند.
در موضوع برق رسانی به روستاها هم باز طبق اعلام دولت، هر هفته ۲۵ روستای کشور به شبکه برق متصل می شوند که امروزه جمعیت زیر ۲۰ خانوار برق رسانی شده و روستاهای بالای ۲۰ خانوار نیز قبلا برق رسانی شده اند.
این در حالی است که ۳۹ هزار روستا در کشور وجود دارد که جمعیت آنها بالای ۲۰ خانوار است که از نظر برق رسانی کاملا پوشش داده شده اند و اگر ۶۱ هزار روستا که دارای ۵ خانوار هستند هم برق رسانی شوند در مجموع ۹۵ درصد روستاها برق رسانی خواهند شد!
 
▪️تشکیل شورای عالی توسعه روستایی و عشایر در راستای انسجام روستاها
 
تشکیل شورای عالی توسعه روستایی و عشایر یکی از مباحث جالب توجه است که می تواند برای عشایر و روستائیان دستاورد بزرگی تلقی شود زیرا هدف از تشکیل شورای عالی، بحث انسجام بخشی، سیاستگذاری و هماهنگ کردن فعالیت هایی است که در عرصه روستایی اتفاق می‌افتد.
علیرغم توجه ویژه ای که دولت به روستاها داشته و کارهای بزرگی در سال های گذشته و بعد از انقلاب و به خصوص در چند سال اخیر در روستاها اتفاق افتاده است یک نوع گسیختگی در انجام خدمات وجود دارد و یک انسجام در تصمیم گیری، سیاستگذاری، اجرای خدمات و فعالیت های مختلف در روستا نیاز است.
 
▪️سند توسعه اشتغال پایدار ۶۵ روستای آذربایجان شرقی به عنوان پایلوت
.

 
مدیر امور روستایی استانداری آذربایجان شرقی می گوید: طرح تدوین سند توسعه اشتغال پایدار روستاهای استان براساس برنامه ششم دولت در دست اجراست و تاکنون سند توسعه اشتغال پایدار ۶۵ روستا به عنوان پایلوت تکمیل شده است.
تقی کرمی ادامه می دهد: در حال حاضر دو هزار و ۷۰۹ روستای استان دارای سکنه و ۳۷۷ روستای خالی از جمعیت هستند لذا با وجود خالی شدن ۳۷۷ روستا از سکنه در سال های اخیر  هم اکنون روند مهاجرت معکوس به روستاها در سطح استان آغاز شده و از طرح های بوم گردی استقبال خوبی به عمل آمده است.
وی وجود زمینه‌های اقتصادی و مشکلات فزآینده زندگی شهری را از جمله عوامل بازگشت به روستاهای استان توصیف کرده و اضافه می کند: با وجود اینکه در سال های بعد از انقلاب اقدامات و کارهای بزرگی در زمینه توسعه زیرساخت ها،‌ راه،‌ آب، برق و گاز در روستاهای کشور از جمله در روستاهای آذربایجان شرقی شده، اما از نظر نیازسنجی و نیز شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی فعالیتی صورت نگرفته که غفلت در این بخش موجب هدررفت بسیاری از سرمایه گذاری ها شده است.
کرمی رویکرد تک بعدی و کشاورزمحور بودن روستاها را از عمده‌ترین دلایل مهاجرت و خالی شدن روستاها از سکنه بیان کرده و تاکید می کند: با توجه به تحولات و ضرورت‌های امروز، کشاورزی به تنهایی پاسخگو نیست و باید همه ظرفیت های بوم گردی، گردشگری و خدمات فرهنگی و احتماعی در روستاها مورد توجه قرار گیرد.
 
▪️ایجاد حس مشارکت روستائیان در توسعه روستاها با استفاده از توانمندی فکری
 
معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز با اشاره به ضرورت توسعه و عمران روستاها و مناطق محروم، بر ایجاد حس مشارکت در میان روستائیان و استفاده از تمام ظرفیت‌های روستاها برای شتاب بخشیدن به روند توسعه روستایی در استان تأکید می کند.
جواد رحمتی ادامه می دهد: ایجاد اشتغال از طریق ظرفیت‌هایی مانند بوم‌گردی، تولیدات محلی، ایجاد بازارچه‌های سنتی و توسعه کشاورزی می‌تواند معیشت روستاییان را ارتقا داده و موجب ماندگاری آنان در روستاها شود.
وی اضافه می کند: ایجاد حس مشارکت روستائیان در توسعه روستاها امر بسیار مهمی است که باید توانمندی فکری روستاها در این مسیر به کار گرفته شود.
 
▪️حمایت از عشایر حمایت از شعار جهش تولید
 
زندگی عشایر وجوه مختلفی دارد که یک وجه آن اقتصادی و تولید و وجه دیگر آن اجتماعی است، عشایر تنها جمعیتی در کشور هستند که همه آنان عضو تشکل ها و تعاونی های عشایری هستند.
نقش پدافند غیرعاملی جامعه عشایری، عشایر در مناطقی حضور دارند که تراکم جمعیت در آنجا کم است و امنیت این مناطق بویژه در مرزها را برقرار می کنند و به گواه مسئولان مرزداری کشور اگر چراغ یک چادر عشایری خاموش شود مرزها به خطر می افتد.
امروز کشور تشنه اخلاق و رفتاری است که رگه های پررنگ آن مثل صداقت، تلاش، خودکفایی، خوداتکایی، بهره برداری معقول از محیط زیست و تعامل و تطابق با طبیعت در عشایر وجود دارد، بناراین باید بر اساس وزنی که عشایر در کشور دارند، به آنها اهمیت داده و به رفع مشکلات آنان بپردازیم.
حمایت از عشایر مصداق “جهش تولید” است زیرا قشر تولید کننده ای هستند که آنچه را کشور نیاز دارد تولید می کنند تا نیازی به خارج از کشور نداشته باشیم.
کوتاه کردن دست واسطه ها از تولیدات عشایر بسیار مهم است تا محصولات تولیدی عشایر از تولید به مصرف رسیده و سود و دسترنج آنان را دلال ها به جیب نزنند.
 
▪️افت شدید فروش تولیدات مهمترین آسیب جامعه عشایری
 
شیوع ویروس کرونا شرایط اقتصادی و وضعیت معیشتی عشایر آذربایجان شرقی را متضرر و آسیب‌پذیر کرد.
دامداری و فروش فرآورده های دامی مهمترین محل درآمد عشایر آذربایجان شرقی است که شیوع ویروس کرونا تقاضا برای خرید این محصولات را با کاهش بسیار چشم گیری مواجه کرده است.
کاهش تقاضای گوشت از بازار و به دنبال آن کاهش تولید و کشتار به همراه نزول شدید قیمت‌ها باعث شده امکان فروش لبنیات برای عشایر استان از بین برود و موانع بزرگ در نگهداری این فرآورده های دامی موجب فساد تولیدات و تحمیل ضررهای مالی شدید شده است.
دسترسی پایین به داروها و خوراک دام و طیور در ایام کرونایی را موجب بالا رفتن تلفات و کاهش راندمان تولیدات عشایری شده و تعطیلی کارگاه‌های صنایع دستی، صنایع کوچک و کارگاه‌های خانگی هم تهدید دیگر بر درآمد عشایر و متضرر شدن اقتصاد عشایری است.
هرچند اقدامات پیشگیرانه و آگاه سازی با محوریت ضدعفونی، غربالگری، توزیع ماسک و مواد بهداشتی از اوایل اسفند ماه شروع شد، اما متأسفانه به علت کم توجهی به فاصله گذاری اجتماعی، نوع شغل و زندگی عشایری به خصوص برنامه‌های دید و بازدید در ایام نوروز که از اهمیت ویژه ای نزد عشایر برخوردار است، باعث شیوع ویروس و آلودگی بعضی از مناطق عشایری استان و جان باختن تعدادی از  عشایر شده است.
مهمترین و بیشترین آسیب در جامعه عشایری، افت شدید فروش تولیدات و کاهش چشمگیر میزان نقدینگی است لذا این امر موجب بروز مشکل در تامین معیشت و مایحتاج آنها شده و آثار روانی متعددی را ایجاد کرده است.
آموزش دانش آموزان به دلیل عدم دسترسی به شبکه اینترنت، فضای مجازی و امکانات دسترسی به گوشی‌های هوشمند در مناطق محروم و دور دست را از دیگر مشکلات جامعه عشایری استان دانست.
 
▪️تولید ۲۰ درصد گوشت، شیر و فرآورده‌های دامی آذربایجان شرقی توسط عشایر
 
جمعیت عشایری آذربایجان شرقی در دوره ییلاقی ۱۳ هزار و ۲۹۵ خانوار بالغ بر ۷۰ هزار و ۵۷۷ نفر و در دوره قشلاقی ۸ هزار و ۹۷ خانوار با ۴۳ هزار و ۸۵۷ نفر است که در قالب ۲ ایل قره داغ و شاهسون و ۹ طایفه مستقل در دوره ییلاقی و ۷ طایفه مستقل در دوره قشلاقی شکل گرفته اند.
از جمعیت بیش از ۴ میلیون نفری آذربایجان شرقی، ۲ درصد را عشایر تشکیل می دهند که حدود ۲۰ درصد جمعیت دام سبک استان را در اختیار داشته و نقش چشمگیری در تولید محصولات دامی و لبنی بر عهده دارند.
عشایر آذربایجان شرقی سالانه حدود ۱۲ هزار تن گوشت قرمز، ۳۵ هزار تن شیر و ۲ تن پشم تولید می کنند.
اما نبود حمایت های قانونی از حقوق عشایر در عرصه مراتع و آسیب پذیری شدید شرایط زندگی عشایر در مقابل حوادث و سوانح طبیعی از مشکلات گریبانگیر عشایر نیز به شمار می رود.
مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌شرقی معتقد است که جمعیت دو درصدی عشایر، حدود ۲۰ درصد گوشت، شیر و فرآورده‌های دامی استان را تولید می‌کنند.
سیدمحمدحسن آل‌هاشم با بیان اینکه ۲۵ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های عشایری در آذربایجان‌ شرقی تخصیص یافته است می گوید: با اعتبار تخصیص یافته ۳۴ طرح عمرانی در مناطق قشلاقی و ییلاقی عشایر اجرا می‌شود که آبرسانی به مناطق قشلاقی، بهسازی راه‌های عشایری، ساخت آبشخور، بهسازی چشمه‌ها و نزدیک‌رسانی آب از آن جمله است.
 
▪️تداوم روند توسعه زیرساختی با ارتقای نرم‌ افزاری و توسعه روستایی
 
زندگی در روستا حول یک اقتصاد و کسب و کار شکل می‌گیرد، بنابراین صرف ایجاد زیرساخت برای زندگی کفایت نمی‌کند و می‌بایست اقتصاد و کسب و کار روستاها را این بار متناسب با شرایط جدید حاصل از توسعه زیرساخت‌ها و همین طور سایر تغییرات در زندگی شهری و جهانی بازتنظیم کرد، از مدرسه ساخته شده تا درمانگاه ساخته شده و سایر زیرساخت‌ها، زیرا اقتصاد رفاه جان را جریان می‌بخشد و اگر همه امکانات زیرساختی فراهم باشند اما درآمد و رفاه فراهم نباشد، جریان زندگی ضمانت ندارد.
به همین دلیل دولت باید بنای خود را، علاوه بر تداوم روند توسعه زیرساختی، بر ارتقای نرم‌ افزاری و توسعه روستاها از منظر کسب و کار و رفاه بگذارد، برای توسعه به معنای اعم و توسعه روستایی به طور اخص نیازمند زیرساخت کافی، نظام تأمین مالی مناسب، نظام رفاهی مناسب سیاست‌های معطوف به تولید اقتصادی متناسب با شرایط محلی هستیم که نمی دانیم چه زمان عملی خواهد شد!
 
گزارش از: شهرام صادق زاده