بافت‌های فرسوده شهری و بهسازی آن در مقابله با زلزله

تبریزمن – جواد مغربی: طبق تعریف منابع معتبر، «بافت‌های فرسوده بخشی از بافت‌های قدیمی شهر هستند که غالبا هسته اولیه و اصلی شهرها را تشکیل می‌دهند و در روند شتاب‌آلود شهرنشینی و برنامه‌های توسعه شهر. عصر مدرن‌گرایی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد تبدیل شده‌اند».
در کشور ما، معمولا بافت‌های فرسوده شهری با مشکلات و معضلات بسیاری دست به گریبان هستند که زمینه‌های محیطی و اجتماعی و اقتصادی را شامل می‌گردد که در نوع و روش زندگی ساکنان تاثیر بسزائی دارد.
با توجه به اینکه طبق تحقیقات انجام شده درصد قابل توجهی از جمعیت کشورمان در معرض خطر وقوع زلزله قرار داشته و در این میان نکته حائز اهمیت این است که بافت‌های فرسوده شهری با در نظر گرفتن موقعیت وقوع آنها و دیگر مشکلات موجود شهری در معرض آسیب بیشتری در زمان وقوع زلزله هستند، ولی کارشناسان با آگاهی از این موارد در زمان طرح ایده‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده از تجربیات و نظرات مدیریت بحران زلزله جهت کاهش صدمات شهر در برابر آن غالبا استفاده نمی‌کنند.
مدیریت بحران زلزله و برنامه‌های بهسازی به منظور کنترل و کاهش صدمات بافت‌های فرسوده و ارتقای امنیت روانی و سطح زندگی در بافت‌های فرسوده باید مورد توجه قرار گیرد.
از عمده مشکلاتی که بافت‌های فرسوده شهری با آن مواجه‌اند، می‌‌توان به نفوذپذیری پائین به داخل بافت‌های فرسوده در صورت بروز بحران، وجود کاربری‌های ناسازگار، عدم وجود معابر استاندارد، تراکم بالای جمعیت و بالاخص بدنه‌های فرسوده اشاره کرد.
با افزایش نرخ رشد جمعیت و استقبال از شهرنشینی به جهت بهره‌مندی از امکانات گوناگون و در دسترس بودن آن، توسعه شهری سرعت زیادی گرفته و به مرور زمان از پیشرفت و نوسازی مناطقی از شهرها به علت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و اجتماعی کاسته شده و به بافت‌های فرسوده تبدیل گشته‌اند.
بررسی و تحلیل زلزله‌های به وقوع پیوسته نشانگر میزان تلفات انسانی و آسیب‌های جدی در بافت‌های فرسوده است، به این دلیل می‌توان نتیجه گرفت ضمن اینکه بافت‌های فرسوده زندگی ساکنان را همیشه با مشکل مواجه می‌سازد و همچنین باعث افزایش آسیب در این بافت‌ها در زمان وقوع این دست از حوادث می‌گردد.
بر این مبنا استفاده و استناد به روش‌های مدیریتی در وقوع حوادث بویژه در بحران زلزله، در تدوین برنامه‌ریزی شهری و آماده‌سازی و افزایش قابلیت‌های مواجهه با بحران در بافت‌های فرسوده امری بدیهی می‌نماید، که برخورداری از این قابلیت‌ها در کنار تدوین و ویرایش دقیق‌تر آیین‌نامه‌های اجرایی و نظارت بر آنها در جهت فضاسازی و کاهش تراکم انسانی و بررسی کارشناسی معیارهای کالبدی و تعیین و تخمین آسیب‌پذیری شبکه ارتباطی و انواع مطالعات موردی دیگر باعث کاهش میزان خسارت‌های جانی و مالی خواهد بود.

مهندس جواد مغربی | حقوقدان