تبریزمن: روزگاری نه چندان دور والدین دانش آموزان تبریزی صبح به صبحِ روزهای اواخر پاییز تا پایان زمستان دنبال گرفتن خبری از تعطیل یا باز بودن مدرسه ها بودند، البته نه مثل این روزها که اطلاعیه هایی در خصوص تعطیلی مدارس فلان شهر به علت آلودگی هوا و رسیدن میزان آلاینده های جوی به حد ناسالم و هشدار برای همه گروه ها منتشر می شود، بلکه به خاطر سرمای استخوان سوز و بارش های برف سنگین در گوشه و کنار آذربایجان.
کوبیدن گوله برف به سر و کله هم کلاسی ها وسط کوچه و خیابان ها و موقع برگشت خوردن از جلوی مدرسه های پسرانه تعطیل شده بخاطر برف سنگین و ساختن آدم برفی دماغ هویجی و چشم دکمه ای و آویزان کردن شال دختران مدرسه ای از سر و کول هیکل و هیبت کج و معوج این مجسمه های چند ساعتی سفید خاطرات مشترک زنان و مردان دهه شصتی و هفتادی این روزها در تبریز و بسیاری از شهرهای آذربایجان است.
این روزهای زمستانی که هر چند آسمانش سیاه و ابری می شود اما دیگر خبری از سفیدی برف زمستان و طراوت باران پائیزش نیست و جای آن را آسمان تیره و تار و هوای آلوده ای گرفته که ابرهایش حتی با رسیدن چله زمستان هم حال باریدن ندارند تا تبریز و ارومیه و مردمانش بیشتر از همیشه دلتنگ برف و باران باشند.
شاید روزهایی که در قاب تلویزیون صحنه تعجب و شگفتی کودک و بزرگسال فلان دیار را از بارش برف می دیدیم و خبرش را می شنیدیم، برایمان خنده دار بود اما این روزها دیدن ابرهای پرپشت و سیاهی که در آسمان تبریز و ارومیه ظاهر می شوند اما بی هیچ اعتنایی، بی سر و صدا و بدون برف و بارانی راه خود را می کشند و می روند، برایمان تعجب آورتر و صد البته نگران کننده تر شده چرا که این روزها دیگر کودکان ما بر خلاف نسل های پیشین خود کمتر با پدیده های مانند بارش برف و راهبندان خیابان های سفیدپوش در زمستان آشنا هستند.
این تغییر شرایط جوی و محروم ماندن مناطق سرد کوهستانی شمال غرب کشور با وجود بارندگی های زمستانی معمول در برخی کشورهای هم مرز باعث شده تا ابهامات و سئوالاتی در افکار عمومی شکل بگیرد مبنی بر اینکه چگونه می شود همان سامانه جوی که باعث کولاک و برف و باران در ترکیه و آذربایجان می شود، تنها سوز نیم بندش به ارومیه و تبریز می رسد و در واقع چند سالی است که ماهیت زمستان های سرد و مرطوب این مناطق با خشکی و خشکسالی های مستمر جایگزین شده است.
محمد امیدفر رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی
هر چند اما و اگر های بسیاری از جمله دستکاری های آب و هوایی و پدیده های همچون ایجاد هاله حرارتی بر روی دریاچه ارومیه در این خصوص مطرح می شود و یکی از بحث های داغ فضای مجازی این روزها هم هست، اما محمد امیدفر رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار فارس کاهش بارندگی های اخیر بویژه در تبریز را معلول عواملی متعدد دانسته و می گوید: تغییر اقلیم نه تنها در منطقه ما بلکه در سطح جهانی یکی از مهمترین عوامل بروز چنین شرایطی است.
وی ادامه می دهد: خود این تغییر اقلیم در نتیجه تغییر الگوهای زندگی بشری اعم از افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، گسترش کارخانجات و افزایش خودروها و افزایش مصرف آب در کنار تغییرات مخرب زیست محیطی چون تخریب باغات و جنگل ها رخ داده است.
این کارشناس حوزه هواشناسی تصریح می کند: مجموع این عوامل منجر به ایجاد جزایر حرارتی و تغییر دائمی اقلیم می شوند و برای نمونه روزگاری نه چندان دور مناطق مختلف تبریز دارای باغات شهری بود که شاهد تخریب آنها به منظور ساخت واحد‌های مسکونی و تولیدی هستیم و این یعنی کاهش منابع طبیعی موثر بر سامانه های جوی از یک سو و از سوی دیگر افزایش سطح مصارف آبی که بدون انکار باعث کاهش بارندگی ها می شوند.
وی نواسانات اقلیمی را از دیگر عوامل موثر در تغییر میزان بارندگی ها عنوان کرده و می افزاید: هر از چند سالی شاهد بروز ترسالی و خشکسالی هستیم که این همان نواسانات اقلیمی است که چند سالی است به اصطلاح شاهد انباشت خشکسالی در کشور و استان هستیم و البته در ترسالی ها نیز میزان بارش ها نیز همانند سال های قبل نیست.
امیدفر جهت گیری ارتفاعات و مناطق کوهستانی شمال غرب همچون ارتفاعات داغلار در مرز بین کردستان و آذربایجان غربی را باعث تداخل سیستم های بارشی و کاهش بارندگی ها در سمت ایران به نسبت کشورهایی مانند ترکیه و آذربایجان دانسته و می گوید: البته وضعیت دریاچه ارومیه نیز در مقیاسی کوچک تاثیرگذار است اما نمی تواند در تضعیف سامانه های بارشی منطقه ای اثرگذار باشد.
دریاچه ارومیه
رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی خاطر نشان می شود: موضوعات اخیر مطرح شده در فضای مجازی در این زمینه تحت عنوان هاله حرارتی بر فراز دریاچه ارومیه نیز از سوی سازمان هواشناسی به طور کامل رد شده و دستکاری های جوی برای اثرگذاری بر میزان بارش ها در منطقه از سوی برخی کشورها نیز موضوع دیگری است که در خصوص وضعیت جوی استان و منطقه مطرح می شود و تا کنون هیچ مدرک و مستنداتی در این خصوص به دست نیامده و اساساً ساخت دستگاهی بشرساز که امکان تداخل در سامانه های بارشی را داشته باشد، تا کنون عملی نشده است.
وی احیای دریاچه ارومیه را نیز منوط به همت و عزم ملی از سوی مسئولان و همراهی عمومی مردم منطقه پیرامونی دریاچه ممکن و شدنی دانسته و می گوید: در صورت مدیریت درست و انتقال آب موجود در صدها سد واقع در حوزه آبریز ارومیه و نیز کنترل و ساماندهی هزاران چاه مجاز و غیرمجاز تنها در دو استان آذربایجان شرقی و غربی در کنار اصلاح الگو و فرهنگ مصرف آب می توان گره از بحران دریاچه ارومیه باز کرد.
بارورسازی ابرها
بارورسازی ابرها تنها ۱۰ درصد بر بارش ها اثرگذار است
امیدفر اضافه می کند: با وجود طرح راهکارهایی چون بارورسازی ابرها و یا انتقال آب از سایر حوزه ها به دریاچه ارومیه باید توجه داشت که بر اساس بررسی ها علمی بارورسازی ابرها با وجود هزینه های بالای مادی و نیز تبعات بر سلامتی انسان ها، تنها ۱۰ درصد و آن هم در منطقه ای محدود بر بارش ها اثرگذار است و انتقال آب از دریای خزر نیز نه تنها نیاز به منابع و اعتبارات عظیم مالی و تجهیزات خاص دارد، بلکه از لحاظ موضوعات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی نیز چالش برانگیز است.
رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی تصریح می کند: در سال های اخیر شاهد انباشت خشکسالی ها هستیم و شاید با وقوع ترسالی و بارش های قابل قبول شرایط کنونی تا حدی تعدیل شود اما باید توجه داشت با وجود اینکه تمام مدل های هواشناسی جهانی بارندگی های پاییز امسال را بالای نرمال پیش بینی می کردند اما این امر اتفاق نیافتاده با این حال امیدواریم با ورود به دوره نواسانات اقلیمی ترسالی شاهد تغییر این وضعیت باشیم.
