زهرا قربانی فر متخصص طب ایرانی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با رفلاکس معده، علائم و نحوه درمان این نوع بیماری گفت: رفلاکس معده یکی از بیماری‌های شایع سیستم گوارشی است که در آن، اسید و سایر محتویات معده به سمت مری نشت پیدا می‌کند. لوله مری از طریق یک دریچه به معده متصل است. در شرایط طبیعی، این دریچه در مواقعی که فرد غذا نمی‌خورد، بسته می‌ماند و مانع از تماس اسید و محتویات معده معده با مری می‌شود، اما در افراد مبتلا به رفلاکس، این دریچه به‌درستی عمل نکرده و منجر به بالا آمدن محتویات معده از جمله اسید معده به مری می‌شود که علائم مختلفی به همراه دارد.
علائم رفلاکس معده
قربانی فر اذعان کرد: می‌توان علائم رفلاکس معده را به دو دسته علائم گوارشی و عمومی تقسیم کرد. ترش کردن، سوزش سر دل، تهوع، بدبویی دهان، افزایش بزاق دهان، احساس گیر کردن غذا در گلو و درد هنگام بلع از علائم گوارشی این بیماری به شمار می‌روند. درد ناشی از رفلاکس میتواند در جلوی قفسه سینه احساس شود که گاهی به پشت، بین دو کتف، گردن، فک و بازو انتشار پیدا می‌کند و ممکن است با بیماری‌های قلبی اشتباه گرفته شود.
وی ادامه داد: برخی بیماران دچار اختلال خواب می‌شوند که این مشکل ناشی از برگشت اسید معده به مری است که هنگام دراز کشیدن تشدید می‌شود. این وضعیت میتواند منجر به احساس خفگی در خواب شده و خواب فرد را مختل کند. همچنین، بی‌حالی و احساس کوفتگی بدن در طول روز از دیگر پیامدهای این بیماری است. لازم به ذکر است که همه مبتلایان به ریفلاکس معده تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند. برخی افراد ممکن است تنها برخی از نشانه‌های ذکرشده را داشته باشند.
عوارض رفلاکس معده
متخصص طب ایرانی اظهار داشت: رفلاکس معده میتواند هم دستگاه گوارش، و هم سایر ارگان‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین عوارض این بیماری، التهاب مری است. ساختار اسید معده متناسب با بافت و محیط معده است، بنابراین، در صورت تماس با بافت مری موجب التهاب آن می‌شود. این التهاب ممکن است به مرور زمان منجر به تنگی مری، مشکلات بلع و حتی زخم مری شود که در موارد شدید، میتواند خطر ابتلاء به سرطان مری را نیز افزایش دهد.
وی افزود: عوارض رفلاکس معده تنها به مری محدود نمی‌شود. مشکلات دهان و دندان مانند بوی بد دهان و پوسیدگی دندان‌ها نیز از پیامدهای آن هستند. بازگشت مداوم اسید معده به مری میتواند به عفونت گوش و سینوس‌ها منجر شده و احتمال بروز سینوزیت و التهاب حنجره را افزایش دهد. همچنین، به دلیل ارتباط سیستم گوارشی با سیستم تنفسی، این بیماری ممکن است به برخی بیماری‌های ریوی از جمله آسم نیز منجر شود.
درمان رفلاکس معده
قربانی فر در ادامه گفت: درمان رفلاکس معده در طب ایرانی و رایج نیازمند بررسی دقیق علائم بیمار است. از آنجایی که برخی بیماری‌های قلبی می‌توانند علائم مشابهی با ریفلاکس داشته باشند، تشخیص صحیح بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، در افراد بالای ۴۰ سال یا بیمارانی که مشکل بلع دارند و به درمان‌های قبلی پاسخ نداده‌اند، ضروری است که احتمال بیماری‌های بدخیم و خطرناک توسط متخصصین مربوطه مورد بررسی قرار گیرد.
وی بیان کرد: درمان رفلاکس معده شامل دو بخش کلی اصلاح سبک زندگی و درمان دارویی است. اصلاح سبک زندگی در حیطه‌های تغذیه، خواب، حذف عادات ناسالم و مدیریت شرایط روح و روان در بهبود رفلاکس بسیار مؤثر است. بنابراین، رعایت رژیم غذایی مناسب تجویز شده توسط پزشک، مانند پرهیز از پرخوری، نخوردن غذاهای تحریک‌کننده و عدم مصرف غذا دقیقاً پیش از خواب میتواند در روند بهبود بیماری کمک کننده باشد.
متخصص طب ایرانی مطرح کرد: علاوه بر این، بهتر است که فرد به تدریج عادات ناسالم تشدید کننده رفلاکس یعنی مصرف سیگار و الکل، نوشیدن آب زیاد بلافاصله بعد از ورزش، حمام یا فعالیت بدنی شدید، استفاده از لباس‌های بسیار تنگ و کمربند سفت را حذف کند. همچنین، در صورت داشتن اضافه وزن و چاقی تحت نظر پزشک و متخصص مربوطه به درمان آن بپردازد. علاوه بر این، مدیریت و کاهش خشم و استرس و اضطراب، از جمله اقدامات ضروری در درمان است.
وی متذکر شد: درمان دارویی، یعنی استفاده از داروهای گیاهی و یا گیاهان دارویی، با دو هدف درمان عامل بیماری و تقویت سیستم گوارش انجام می‌شود. درمان دارویی در هر فرد متناسب با عامل ایجاد کننده بیماری و عوامل مؤثر در درمان از جمله شرایط بدنی، سن فرد، بیماری‌های همراه و عادات فرد تجویز می‌شود.
پیشگیری از رفلاکس معده
قربانی فر در ادامه گفت: اصلاح تغذیه یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیشگیری و همچنین کنترل کننده این بیماری است که می‌توان آن را به چهار بخش نحوه تغذیه، میزان تغذیه، زمان تغذیه و محتوای تغذیه یعنی کیفیت غذا تقسیم کرد.
وی اذعان کرد: نحوه تغذیه، به ویژه جویدن غذا، یکی از کلیدی‌ترین اصول هضم سالم است. جویدن صحیح غذا یکی از مهم‌ترین مراحل هضم است که در سلامت سیستم گوارش تأثیر مستقیم دارد. تحقیقات متعدد نشان داده که جویدن مناسب و کافی به کنترل متابولیسم بدن کمک کرده و میتواند مانع از ایجاد و بروز مشکلات گوارشی شود. بنابراین، هنگام غذا خوردن در محیطی آرام بنشینید. از صحبت کردن زیاد، چک کردن مداوم موبایل و تماشای تلویزیون هنگام غذا خوردن پرهیز کنید. بر جویدن کافی غذا تمرکز داشته باشید، زیرا اولین مرحله هضم در دهان انجام می‌شود و عملکرد نامناسب آن میتواند کل سیستم گوارشی را تحت تأثیر قرار دهد و هضم غذا را مختل کند. رعایت این اصول ساده، اما کلیدی میتواند به پیشگیری از مشکلات گوارشی و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند.
متخصص طب ایرانی توضیح داد: مدیریت میزان تغذیه برای حفظ سلامت بدن و سیستم گوارش و نیز درمان رفلاکس ضروری است. حجم غذایی که فرد مصرف می‌کند باید متناسب با نیاز بدن باشد. پرخوری و پر شدن بیش از حد معده احتمال نشت اسید معده به مری را افزایش می‌دهد. بهتر است غذا در حدی مصرف شود که فرد بعد از غذا خوردن احساس سبکی داشته و همچنان توانایی خوردن چند لقمه دیگر را داشته باشد.
وی افزود: برنامه‌ریزی برای زمان غذا خوردن نیز اهمیت دارد. بی‌نظمی در وعده‌های غذایی میتواند تعادل بدن را مختل کند. بنابراین، بهتر است که فرد وعده‌های غذایی منظم داشته باشد و از حذف یا تغییر ناگهانی تعداد وعده‌های غذایی در طول روز پرهیز کند.
قربانی فر بیان کرد: در مورد محتوا و کیفیت مواد غذایی باید گفت مصرف مداوم غذاهای چرب، پرکالری، سنگین و دیر هضم یا فست‌فودها میتواند به سیستم گوارش آسیب برساند. نوشیدن بیش از حد مایعات همراه با غذا نیز، عملکرد هضم را مختل کرده و روند جذب مواد مغذی را کاهش می‌دهد.در افراد مبتلا به رفلاکس بهتر است از مصرف زیاد قهوه، چای، نسکافه، مرکبات و نوشیدنی‌های محرک معده خودداری شود. همچنین، از درهم‌خوری یعنی مصرف همزمان انواع غذاهای مختلف در یک وعده پرهیز شود زیرا برای معده و سیستم گوارش نامناسب است و میتواند فرایند هضم را مختل سازد.
اهمیت خواب و ورزش در بهبود رفلاکس معده
متخصص طب ایرانی گفت: خواب کافی و منظم و در زمان مناسب، برای سلامت سیستم گوارشی مفید است. بهتر است افراد مبتلا به رفلاکس، فاصله شام تا خوابیدن حداقل ۲ تا ۳ ساعت باشد. البته این نکته به عنوان یکی از تدابیر و اصول حفظ سلامتی برای همه افراد مناسب است.
وی ادامه داد: ورزش منظم و متناسب با شرایط بدنی میتواند به بهبود عملکرد سیستم گوارشی کمک کند. با این حال، لازم است که تمرینات ورزشی بلافاصله بعد از غذا انجام نشود و نوع فعالیت ورزشی متناسب با شرایط فرد و با نظر مربی یا متخصص انتخاب شود.
مدت زمان مصرف دارو در درمان رفلاکس معده
قربانی فر اظهار داشت: مدت زمان مصرف دارو، متناسب با شرایط بیمار تعیین می‌شود. بنابراین، بیمار در کنار اصلاح سبک زندگی، باید طبق دوره درمانی تعیین‌شده از داروها استفاده کند. تصمیم گیری در مورد تداوم درمان دارویی با ویزیت و معاینه مجدد بیمار انجام خواهد شد. عوامل تأثیرگذار در تعیین مدت زمان درمان شامل سن بیمار، میزان سلامت جسمی و روحی، رعایت دقیق دوره درمان و وجود بیمارهای دیگردر فرد است. همچنین، در خصوص تغذیه، بر اساس وضعیت فرد، پزشک ممکن است برخی مواد غذایی را برای مدت بیشتری محدود کند یا به تدریج برخی خوراکی‌ها را به رژیم غذایی بیمار اضافه کند.
چند توصیه برای داشتن سیستم گوارشی سالم
متخصص طب ایرانی در پایان خاطر نشان کرد: در زمان غذا خوردن، تا حد امکان آرامش خود و محیط اطرافمان را حفظ کنید، هر لقمه غذای خود را با توجه و تمرکز، به میزان کافی بجوید، از مواد غذایی سالم تغذیه کنید و آن را به یکباره از غذاهای مختلف و ناسالم انباشته نکنیم، هر روز زمانی را به فعالیت بدنی، مانند پیاده روی، اختصاص دهیم و همچنین به جسم خود به اندازه کفایت، اجازه استراحت و خواب شبانه بدهیم.
