غزال زیاری: در آستانه برگزاری کنگره انتخاب پاپ جدید (Conclave)، میلیون‌ها چشم از سراسر جهان به یک دودکش در واتیکان دوخته خواهد شد.
طبق سنت کلیسای کاتولیک، ۱۳۵ کاردینال منتخب برای انتخاب پاپ آینده در کلیسای سیستین واتیکان گرد هم خواهند آمد و درنهایت با ارسال سیگنال دود رنگی به مردم جهان اطلاع می‌دهند که آیا برای تعیین پاپ جدید به نتیجه رسیده‌اند یا خیر.
دود سیاه نشانه آن است که رأی‌گیری انجام شده اما هنوز هیچ نامزدی دو سوم آرا را کسب نکرده و دود سفید، حکایت از آن دارد که پاپ جدید انتخاب شده است.
رنگ دود چه پیغامی دارد؟
در این بین اگر بخواهیم از نظر علمی به این ماجرا نگاه کنیم، رنگ دود، چه در یک مراسم مذهبی باشد و چه در آتش‌سوزی‌های شهری، اطلاعاتی حیاتی را در اختیار بیننده قرار می‌دهد. آتش‌نشان‌ها با مشاهده رنگ دود می‌توانند اطلاعاتی کلیدی درباره ماهیت آتش، نوع مواد در حال سوختن و رفتار احتمالی آتش به دست بیاورند؛ اطلاعاتی که گاهی مرز میان مرگ و زندگی را مشخص می‌کند.
گلن کوربت، مهندس ایمنی آتش و استاد علوم آتش کالج جان جی نیویورک دراین‌باره توضیح داد: «در تحلیل دود، رنگ آن اهمیت بسیاری دارد. رنگ دود به ما می‌گوید چه چیزی در حال سوختن است.»
دود سیاه نشانه چه چیزی است؟
دود سیاه معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که سوخت‌های سنگین از جمله سوخت‌های فسیلی یا مواد مصنوعی در حال سوختن باشند؛ مثلاً به هنگام آتش‌سوزی خودرو یا نشت نفت ما شاهد دود سیاه رنگی خواهیم بود. این نوع دود که معمولاً بسیار متراکم و تیره است، معمولاً نشان‌دهنده وجود مقادیر بالایی از کربن است.
کوربت در این باره ادامه داد: «وقتی دود سیاه می‌بینید، یعنی مقدار زیادی کربن در حال سوختن است. در حقیقت کربن عامل تیرگی و کدری دود است.»
در کنگره‌ای که در سال ۲۰۱۳ میلادی برای انتخاب پاپ جدید برگزار شد، برای ایجاد دود سیاه از ترکیبی شامل پتاسیم پرکلرات، آنتراسن (ماده‌ای مشتق از قیر زغال‌سنگ) و گوگرد استفاده گردید. این سیستم ارسال دود در مقایسه با قدمت کلیسا نسبتاً جدید است و ریشه آن به سال ۱۹۰۳ میلادی بازمی‌گردد. در گذشته برای ایجاد این دود، کاردینال‌ها خودِ برگه‌های رأی را می‌سوزاندند، اما امروزه برای ایجاد آن، ترکیبات شیمیایی خاصی جایگزین آن شده‌اند.
دود سفید: علامت انتخاب نهایی
اما دود سفید که نشانه انتخاب پاپ جدید است، از منظر علمی معمولاً زمانی مشاهده می‌شود که در آتش مقدار زیادی بخار آب یا گاز وجود داشته باشد. به‌طورمعمول، دود سفید می‌تواند نشانه شروع یا پایان یک آتش‌سوزی نیز باشد.
کوربت درباره عوامل تأثیرگذار بر رنگ دود می‌گوید: «ترکیب مواد اکسیدکننده، عاملی کلیدی در تغییر رنگ دود است. اکسیدکننده‌ها، فرآیند احتراق را تسریع می‌کنند. هرچه احتراق کامل‌تر باشد، دود شفاف‌تر خواهد بود.»
در سال ۲۰۱۳ میلادی و برای اعلام انتخاب پاپ جدید، برای تولید دود سفید، از ترکیب پتاسیم کلرات، لاکتوز و رزین کلروفرم استفاده شد که باعث شد تفاوت رنگ‌ها برای مشاهده‌کنندگان بسیار واضح‌تر باشد.
اهمیت شناسایی دود برای آتش‌نشانان
دود، خطرناک‌ترین عامل در بسیاری از آتش‌سوزی‌هاست و استنشاق دود، علت اصلی مرگ‌ومیر افراد در این حوادث به شمار می‌رود. ترکیبات اصلی دود شامل آئروسل‌ها، گازها (ازجمله مونوکسید کربن) و ذرات معلق است. آتش‌نشان‌ها در دوره‌های آموزشی‌شان می‌آموزند که دود را بخوانند و شناسایی کنند؛ یعنی از طریق رنگ، حرکت و تراکم دود بفهمند که با چه نوع آتشی روبرو هستند.
کوربت توضیح داد: «ما از رنگ، سرعت خروج و حالت تهاجمی دود استفاده می‌کنیم تا شرایط داخل محل آتش‌سوزی را ارزیابی کنیم.»
دود تهاجمی (Angry Smoke) نشانه نزدیکی به مرحله خطرناک فلاش‌اور است، یعنی زمانی که تمام مواد قابل اشتعال در یک فضا ناگهان شعله‌ور می‌شوند. با تحلیل دود، فرماندهان می‌توانند تصمیم‌های دقیق‌تری برای اعزام نیرو اتخاذ کنند و یا با بیرون کشیدن نیروها از محل آتش‌سوزی، جان آتش‌نشانان را حفظ کنند.
چه زمانی باید منتظر دیدن دود در واتیکان باشیم؟
طبق گزارش منتشر شده در مجله America، بهترین زمان برای حضور در میدان سنت پیتر واتیکان یا تماشای پخش زنده مراسم در روز ۷ می (روز برگزاری اجلاس کاردینال‌ها در واتیکان)، اندکی پس از ساعت ۱۹ به‌وقت محلی واتیکان است. در روزهای بعد، زمان‌هایی همچون ۱۰:۳۰ صبح، ۱۲ ظهر، ۱۷:۳۰ عصر و ساعت ۱۹ فرصت‌های احتمالی برای دیدن دود هستند.
سیندی وودن، خبرنگار سرویس خبری کاتولیک نیز دراین‌باره توضیح داد: «پیش‌بینی زمان خروج دود از دودکش کلیسای سیستین کار دقیقی نیست؛ چرا که به زمان لازم برای دعا، بحث و شمارش آرا بستگی دارد.»
منبع: popsci
۲۲۷۲۲۷
