بافت‌های فرسوده شهری و بهسازی آن در مقابله با زلزله

تبریزمن – جواد مغربی: طبق تعريف منابع معتبر، «بافت‌های فرسوده بخشی از بافت‌های قديمی شهر هستند که غالبا هسته اوليه و اصلي شهرها را تشکيل می‌دهند و در روند شتاب‌آلود شهرنشينی و برنامه‌های توسعه شهر. عصر مدرن‌گرایی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد تبديل شده‌اند».
در کشور ما، معمولا بافت‌های فرسوده شهري با مشکلات و معضلات بسياري دست به گريبان هستند که زمينه‌های محيطی و اجتماعی و اقتصادی را شامل می‌گردد که در نوع و روش زندگی ساکنان تاثير بسزائی دارد.
با توجه به اينکه طبق تحقيقات انجام شده درصد قابل توجهی از جمعيت کشورمان در معرض خطر وقوع زلزله قرار داشته و در اين ميان نکته حائز اهميت اين است که بافت‌های فرسوده شهری با در نظر گرفتن موقعيت وقوع آنها و ديگر مشکلات موجود شهری در معرض آسيب بيشتری در زمان وقوع زلزله هستند، ولی کارشناسان با آگاهی از اين موارد در زمان طرح ايده‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده از تجربيات و نظرات مديريت بحران زلزله جهت کاهش صدمات شهر در برابر آن غالبا استفاده نمی‌کنند.
مديريت بحران زلزله و برنامه‌های بهسازی به منظور کنترل و کاهش صدمات بافت‌های فرسوده و ارتقای امنيت روانی و سطح زندگی در بافت‌های فرسوده باید مورد توجه قرار گیرد.
از عمده مشکلاتی که بافت‌های فرسوده شهری با آن مواجه‌اند، می‌‌توان به نفوذپذيری پائين به داخل بافت‌های فرسوده در صورت بروز بحران، وجود کاربری‌های ناسازگار، عدم وجود معابر استاندارد، تراکم بالای جمعيت و بالاخص بدنه‌های فرسوده اشاره کرد.
با افزايش نرخ رشد جمعيت و استقبال از شهرنشينی به جهت بهره‌مندی از امکانات گوناگون و در دسترس بودن آن، توسعه شهری سرعت زيادی گرفته و به مرور زمان از پيشرفت و نوسازی مناطقی از شهرها به علت تاثير مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و اجتماعی کاسته شده و به بافت‌های فرسوده تبديل گشته‌اند.
بررسی و تحليل زلزله‌های به وقوع پيوسته نشانگر ميزان تلفات انسانی و آسيب‌های جدی در بافت‌های فرسوده است، به اين دليل می‌توان نتيجه گرفت ضمن اينکه بافت‌های فرسوده زندگی ساکنان را هميشه با مشکل مواجه می‌سازد و همچنين باعث افزايش آسيب در اين بافت‌ها در زمان وقوع اين دست از حوادث می‌گردد.
بر اين مبنا استفاده و استناد به روش‌های مديريتی در وقوع حوادث بويژه در بحران زلزله، در تدوين برنامه‌ريزی شهری و آماده‌سازی و افزايش قابليت‌های مواجهه با بحران در بافت‌های فرسوده امری بديهی می‌نمايد، که برخورداری از اين قابليت‌ها در کنار تدوين و ويرايش دقيق‌تر آيين‌نامه‌های اجرايی و نظارت بر آنها در جهت فضاسازی و کاهش تراکم انسانی و بررسی کارشناسی معيارهای کالبدی و تعيين و تخمين آسيب‌پذيری شبکه ارتباطی و انواع مطالعات موردی ديگر باعث کاهش ميزان خسارت‌های جانی و مالی خواهد بود.

مهندس جواد مغربی | حقوقدان