به گزارش تبریزمن، “ملک قاسم میرزا” حاکم منطقه مراغه در عصر ناصری جزو نخستین ایرانیانی است که با فن عکاسی آشنایی داشت و بنا بر روایت های تاریخی از جمله یحیی ذکاء در کتاب “تاریح عکاسی ایران و عکاسان پیشگام ایران” این حاکم اولین فرد ایرانی است که حدود ۱۷۵ سال قبل، از خودش عکاسی کرده است.
ملک قاسم میرزا شاهزاده قاجار و از پسران فتحعلی شاه بود که به سال ۱۲۳۰ شمسی درگذشت و به دلیل رفت و آمدهای مکرر به اروپا و دانستن ۶ زبان از جمله انگلیسی، فرانسوی، هندی و عربی مهارت های بی مانند در هنر عکاسی داشت.
او شخصیت جالبی داشت و پیوسته درصدد کسب معلومات تازه بود به طوری که قصد استخراج قند از چغندر را کرده و در پزشکی هم دست داشته است و بر اساس مطالب کتاب یاده شده، فن عکاسی و عکس برداری در ایران برای اولین بار در شهر مراغه و تبریز توسط ملک قاسم میرزا آغاز شد.
به علت سفر او به اروپا و تحصیل در فرانسه در روزگاری که اختراع دوربین عکاسی موضوع بحث روز بود و مراوده با اروپائیان در ایران و توجهی که به دانش ها و فرهنگ نوین داشت، می توان یقین کرد که شاهزاده ملک قاسم میرزا نخستین ایرانی است که دوربین عکاسی در اختیار داشته و نخستین عکس برداری به شیوه داگرئوتیپ ( عکس تجاری) و سپس کلدیون ( عکس تبلیغاتی) را در ایران انجام داده است.
ملک قاسم میرزا در کسب علوم و دانش‌های جدید کوشا بود و خود نیز مدرسه‌ای به سبک جدید در شیشوان اورمیه تاسیس کرد و با خارجیان از جمله کشیش‌های پروتستان مقیم اورمیه روابط نزدیکی داشت.
” علی خان والی” نام یکی دیگر از حاکمان عکاس آذربایجان و مراغه است که در اسناد تاریخی جزو نخستین های هنر عکاسی مراغه نام برده شده است.
او در سال ۱۲۹۶ قمری مامور حکومتی آذربایجان و در این حین به حکومت مراغه منصوب شد.
علی خان والی هنر عکاسی را در مسیر تبریز به مراغه شروع کرد و تصاویری زیبا از دارالحکومه و رجال مراغه از خود به یادگار گذاشته است که به تازگی دانشگاه هاروارد نسخه هایی از این تصاویر را در صفحه خود بارگذاری کرده است.
بی تردید عکاسی مدرن امروزی یادگار ماندگار کسانی است که نخستین بار دوربین به دست گرفته و بدون امکانات لازم تصاویری از شهر و دیار خود به تاریخ به امانت گذاشته اند که نسل جدید و جوان وامدار آنان هستند و باید این میراث گرانقدر به بهترین شکل برای نسل های آینده به یادگار بماند.
به بهانه ۱۹ آگوست روز جهانی عکاسی، هتل بزرگ مراغه میزان تعدادی از پیشکسوتان و عکاسان نسل قدیم و جدید بود که ضمن آن نشست تخصصی بررسی تاریخ عکاسی در این شهر تاریخی برگزار شد.
عکاسی هنر عاشقی به وطن است
پیشکسوت عکاسی شهر مراغه در این نشست با اشاره به اینکه این هنر سختی ها و دشواری های بسیاری دارد، گفت: عکاسی هنر عاشقی برای دیار و وطن است تا تصاویری از آن برای نسل های آینده ثبت شود.
ایوب فارابی با اشاره به اینکه عکاسی مستند را از حدود ۳۰ سال قبل شروع کرده است، اظهار کرد: در آن زمان عکس های خود را به صورت آنالوگ تهیه می کردیم که سختی های خاص خود را داشت که سپس با ورود اینترنت به هنر عکاسی عرصه ای جدید را در این مسیر ادامه دادیم.
وی مهمترین ایده و اثر خود در طول دوران عکاسی را مربوط به تهیه آلبوم و مستند روستاهای شهرستان مراغه عنوان و اضافه کرد: سال ها در پی این بودم تا زیبایی ها و زندگی روزمره روستاییان منطقه را به تصویر بکشم.
فارابی ادامه داد: هر چند سختی های زیادی را در عملیاتی شدن این ایده متحمل شدم، اما در هر حال موفق شدم تعداد ۱۵ هزار فریم عکس از تمام روستاهای شهرستان مراغه را ثبت و برای تاریخ ضبط کنم.
به گفته وی حداقل تعداد یکهزار فریم از عکس های فوق می تواند جزو بهترین تصاویر روستایی شهرستان مراغه باشد.
وی با بیان خاطره ای از چندین سال عکاسی از روستاها، گفت: در یکی از روزها که در حال عکاسی بودم از سوی نیروی انتظامی به اتهام جستجوی اشیای زیرخاکی دستگیر شدم که سپس با خیر و خوشی این داستان خاتمه یافت.
قدمت عکاسی مراغه ۲۰۰ ساله است
پژوهشگر، دانش آموخته تاریخ عکاسی، فیلم ساز و عکاس مراغه ای نیز در این نشست به ارایه گزارشی از تاریخ عکاسی در این شهر پرداخت و گفت: تاریخ هنر عکاسی در مراغه از قدمتی بیش از ۲۰۰ ساله برخوردار است.
سیامک جاوید با اشاره به اینکه “ملک قاسم میرزا” اولین عماس ایرانی است که دوربین به دست گرفت و از خودش به قول امروزی ها سلفی گرفت، اظهار کرد: این موضوع که به بیش از ۲۷۰ سال قبل بر می گردد، نشان دهنده جایگاه هنر عکاسی در شهر مراغه است.
وی با تاکید بر اینکه مراغه تنها شهری در ایران است که حاکمانی عکاس داشت، ادامه داد: در دوران قاجار حاکمانی که در مراغه بر سر کار بودند اغلب اهل علم، هنر و در صدر آنها عکاسی بوده و آثار بی مانندی از خود به یادگار گذاشته اند.
جاوید یادآور شد: اسناد تاریخی نشان می دهد که ملک قاسم میرزا کلی تصویر در مسیر تبریز تا مراغه و خود شهر مراغه داشته است که متاسفانه بیشتر آنها در جریان آتش سوزی شیشوان به کلی از میان رفت.
به گفته وی اکنون تعداد هشت فریم از عکس های ملک قاسم میرزا در مجموعه آلبوم ناصری در کاخ گلستان نگهداری می شود.
جاوید همچنین از علی خان والی به عنوان یکی دیگر از حاکمان عصر قجری مراغه نام برد که آثار او خوشبختانه باقی است.
وی اظهار کرد: از این حاکم عکاس مراغه ای تعداد یکهزار و ۴۰۰ فریم عکس در دانشگاه هاروارد بارگذاری شده است که اولین تصاویر آن مربوط به شهر مراغه است.
در این مراسم از علیرضا انصاریان، فرهاد منصوری، ایوب فارابی و حسن بختیاری زاده به پاس سال ها تلاش در حوزه عکاسی تجلیل شد.
شهرستان مراغه به عنوان دومین شهرستان بزرگ آذربایجان شرقی با جمعیت ۲۸۰ هزار نفر در کنار رودخانه صوفی‌چای و در دامنه جنوبی کوه سهند واقع شده است که در فاصله ۱۳۵ کیلومتری جنوب تبریز قرار دارد.
