بنفشه زهرایی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: وضعیت دریاچه ارومیه امسال به وضع بسیار اسفباری رسیده به گونه ای که تراز آن به زیر ۱۲۷۰ متر رسیده است و طبق آخرین آماری که ۱۱ مرداد منتشر شده ۱۲۶۹.۷۴ متر بوده و حدود ۵۰ سانتی متر افت پیدا کرده است.
وی این وضعیت را برای دریاچه ارومیه بسیار بد توصیف کرد و ادامه داد: به تازگی نتایج تحقیقاتی درباره وضع اسفبار دریاچه و نیز بلند شدن طوفان‌های نمک در اطراف آن منتشر شده که نشان می دهد که همین الان هم برای ساکنان منطقه مشکلاتی ایجاد کرده است که از جمله می توان به افزایش بی سابقه دمای هوا در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی اشاره کرد.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: وقتی دریاچه‌ای با آن عظمت حذف یا خشک شود، اثرات بسیار متنوعی در اکوسیستم منطقه خواهد داشت؛ به عنوان مثال بررسی هایی که محققان دانشگاه تبریز انجام داده اند، نشان می دهد که دمای بالای ۴۱ درجه از سال ۹۹ به بعد در این منطقه مشاهده شده است.
زهرایی گفت: این افزایش دما در شهرهایی مثل تبریز و عمدتاً هم در زمان‌هایی که تراز دریاچه به پایین‌تر از ۱۲۷۶ رسیده اتفاق افتاده و این نشان می دهدکه وقتی تراز دریاچه از یک مقداری پایین‌تر شده و سطح آن کوچک می شود، گرماهای بی‌سابقه‌ای در شهرهای اطراف دریاچه اتفاق می افتد.
وی ادامه داد: گفته شده میانگین دمای روزهای گرم تبریز دو درجه امسال بیشتر از سال‌های گذشته بوده و افزایش دما در متوسط استان آذربایجان غربی در مرداد ماه در همین سال ۱۴۰۴ بیش از دو برابر متوسط کشوری بوده است
افزایش دمای هوا وافزایش نیازهای آبی
مدیرموسسه آب دانشگاه تهران با بیان اینکه این اعداد شوخی نیست، افزود: همواره این شهرها را به عنوان شهرهای نسبتاً خنک می‌شناسیم و اگر چنین افزایش دماهایی در این شهرها ادامه پیدا کند، هم سلامتی مردم در خطر قرار می گیرد و هم مردم مثل تهران و سایر شهرها بیشتر دنبال استفاده از سیستم‌های سرمایشی عجیب غریب در تابستان ها خواهند رفت که این امر یک بارگذاری شدیدی روی سیستم تامین انرژی کشور خواهد بود.
زهرایی خاطرنشان کرد: از همه مهمتر اینکه نیازهای آبی در منطقه افزایش خواهد یافت زیرا وقتی شهری که دمای بالای ۳۵ درجه را تاکنون تجربه نکرده، یکباره قرار است دمای بالای ۴۲ درجه را تجربه کند قطعاً مصرف آب شرب، مصرف آب کشاورزی و مصرف آب صنایع آن افزایش خواهد یافت و در همه زمینه‌ها مصرف آب و انرژی بالا خواهد رفت.
وی گفت: ارزش ذاتی دریاچه ارومیه به عنوان یک اِلِمان(نماد) مهم در اکوسیستم منطقه غیر قابل ارزش گذاری و غیر قابل تعیین است در حال یکه ما تجربه خشک شدن دریاچه آرال را دیده ایم.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران ادامه داد: اگر به خاطر زیاده‌روی در تولید کشاورزی در منطقه این سرنوشت اسفبار برای دریاچه ارومیه مانند دریاچه آرال رقم زده شود، تبعات آن باعث از بین رفتن کل استان‌های آذربایجان غربی و شرقی خواهد شد
طغیان انواع بیماریها در اثر خشکیدگی دریاچه ارومیه
زهرایی خاطرنشان کرد: تبعات خشکی شدگی دریاچه ارومیه تنها به گرمترشدن هوای منطقه و یا نمک‌زار شدن ختم نمی شود بلکه همانند تجربه خشکی دریاچه آرال شاهد طغیان انواع سرطان ها، انواع و اقسام بیماریها و خالی از سکنه شدن مساحت عظیمی از اطراف دریاچه خواهیم بود.
وی از عملکرد ضعیف دولت ها و دستگاه های اجرایی در این خصوص انتقاد کرد و با اشاره به سابقه هفت ساله خود در دبیری کارگروه سازگاری با کم آبی گفت: در این سال ها جلسه های متعددی با استان‌های مختلف کشور در مورد اینکه در زمینه مدیریت مصرف آب چه باید کرد برگزار شد.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران ادامه داد: در این جلسه ها مشاهده می‌شد که در استان‌های واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سایر استان‌های کشور روحیه خیلی کمتری برای سازگاری با کم آبی وجود دارد و یک توهم پر آبی در منطقه وجود دارد.
غلبه حفظ کشاورزی بر حفظ دریاچه
زهرایی با اشاره به وابستگی گسترده اقتصاد استان و معیشت مردم به خصوص در آذربایجان غربی به کشاورزی باعث شده که دریاچه در حاشیه قرار گرفته و حفظ دریاچه هم در نتیجه از اولویت خارج شود.
وی با اشاره به صرف بودجه حدود ۱.۳ میلیارد دلاری برای حفظ دریاچه ارومیه در آن سال ها ادامه داد: توفیق چندانی حاصل نشد اما در دوره‌هایی هم توانستیم سطح دریاچه را بهبود بخشیم.
احیای دریاچه ارومیه یک روند مستمر است
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران تلاش برای احیای دریاچه ارومیه را یک حرکت مستمر ارزیابی کرد که همواره باید تداوم یابد و گفت: اینکه فکر شود که ستاد احیای دریاچه ارومیه در عرض چهاریا پنج سال تراز دریاچه را به یک ترازی رسانده و در همان تراز بماند اشتباه است.
زهرایی خاطرنشان کرد: وقتی برداشت‌های آب در حوضه کاهش داده نشود و نیز حقابه دریاچه تامین نشود حتی اگر در یک بازه زمانی هم سطح دریاچه به تراز مناسبی برسد بعد مجدد افت خواهد داشت و شرایط همانند هم اکنون خواهد شد.
تداوم بی رویه کشت در حوضه ارومیه
وی با انتقاد از مسئولان کشاورزی به خصوص در استان آذربایجان غربی که الگوهای کشتی که ابلاغ شده به استان برای اینکه پیگیری شودوگرچه با الزام های احیای دریاچه هم هیچ تناسبی ندارند گفت: در این الگوی کشت ابلاغیه وزارت جهاد برای همین سال آبی که جاری کشت یونجه ۲۲ هزارهکتار بیش از سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ شده است و این در حالی است که مشخص بود امسال استان با کم بارشی روبرو است.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران با اشاره به کم بارشی حدود ۳۵ درصدی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ادامه داد: آذر ماه سال ۱۳۹۴ هیات وزیران مصوب کردکه ریشه چغندر قند از استان آذربایجان غربی نباید خارج شود تا بتوانند توسعه کشت آن را مهار کنند اما هیچ وقت این مصوبه نتوانست به درستی اجرا شود.
زهرایی با بیان اینکه در سال های اخیر بیش از ۱۶ هزار تن چغندر از استان خارج شده است، افزود: بیش از ۳۰ هزار هکتار چغندر قند بهاره با مصرف با آب بسیار بالا در استان آذربایجان غربی در سال‌های اخیر کشت شده است و وقتی چنین فضایی حاکم است، نمی توان انتظاری داشت.
وجود بیش از ۶۰ هزار چاه غیرمجاز
وی با اشاره به وجود بیش از ۶۰ هزار چاه غیر مجاز در استان آذربایجان غربی که هیچگونه برخوردی هم با آنها نمی شود گفت: این تعداد چاه دراستان آذربایجان غربی که استان خیلی پهناوری هم نیست، ۶۰ هزار چاه غیر مجاز حریمی در حریم رودخانه ها و غیر حریمی حتی در بستر رودخانه وجود دارد بسیار سوال برانگیز است.
تداوم کم آبی دریاچه ارومیه از دست رفتن بخشی از دریاچه
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: اگر این وضعیت کم آبی دریاچه ارومیه ادامه پیدا کند، بخشی از عمق دریاچه قابل احیا دیگر نخواهد بود.
زهرایی ادامه داد: نیاز داریم که به سرعت برنامه احیای دریاچه ارومیه را با انسجام بیشتر دستگاه‌های اجرایی استان‌های واقع در حوضه آبریز نهایی کنیم؛ الان که بحث احیای دریاچه ستاد آن به استان های خود حوضه واگذار شده، اگر برنامه‌ریزی و انسجام وجود نداشته باشد عمق اندک دریاچه ارومیه را از دست می دهیم.
وی با بیان اینکه عمق دریاچه ارومیه نسبت به عمق دریاچه‌های مشابه مثل دریاچه وان در ترکیه یا دریاچه‌هایی در ارمنستان و غیره که عمق بیشتری دارندو در نتیجه آسیب پذیری آنها کمتراست افزود: دریاچه ارومیه در یک سطح پهناور گسترده شده با عمق محدود اگه همین عمق اندک هم کمتر شود آسیب‌پذیری فوق العاده خواهد داشت.
فرصت احیای دریاچه ارومیه درحال از دست رفتن است
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران گفت: توجه دولتمردان چه در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و چه در بدنه دولت را به این موضوع جلب می کنم که فرصت برای احیای دریاچه ارومیه واقعاً در حال از دست رفتن است.
زهرایی ادامه داد: با خشک شدن ارومیه جایی در کشور نداریم که میزبان مردم استان آذربایجان غربی و شرقی باشد و اگر قرار شود که زمین‌های کشاورزی منطقه ناشی از نمک زار شدن از بین برود و مردم شهرهای منطقه جابجا شوند، مانند اتفاق و سرنوشتی که برای دریاچه آرال افتاد مسئولان کشور باید به این سوال پاسخ دهند که این جمعیت کجا قرار است سکنا داده شوند.
وی خاطرنشان کرد: این میزان از جمعیت شهری و روستایی جای دیگری در ایران با وجود محدودیت‌های آب وسایر مشکلاتی که در کشور وجود دارد کجا قرار است زندگی کنند.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران افزود: برای احیای دریاچه ارومیه باید روی اصلاح الگوی کشت، کاهش استفاده غیر مجاز از اراضی ملی کار کنیم البته برنامه‌ها داده شده فقط باید با انسجام و هماهنگی در اجرا به نتیجه رسید
