نگار علی- این پدیده در شب‌های ۱۰ و ۱۱ خرداد (۳۰ و ۳۱ می ۲۰۲۵) رخ می‌دهد و به‌ویژه در نیمکره شمالی، ماه در ارتفاع بسیار پایینی نسبت به افق ظاهر خواهد شد؛ به‌طوری‌که در عرض‌های جغرافیایی بالا، مانند آلاسکا، گرینلند و ایسلند، ماه اصلاً از افق طلوع نمی‌کند.
این پدیده بخشی از یک چرخه نجومی به نام «ایست‌ماه (Lunar Standstill)» است که هر ۱۸.۶ سال یک‌بار رخ می‌دهد. در این چرخه، مدار ماه نسبت به دایره‌البروج، مسیر حرکت زمین به دور خورشید، دچار یک پیش‌رَوی آهسته می‌شود که باعث می‌شود موقعیت ماه در آسمان در بلندترین یا کوتاه‌ترین حالت خود قرار بگیرد.
چرا ماه در آسمان «پایین» می‌آید؟
مدار ماه نسبت به دایره‌البروج دارای زاویه‌ای حدود ۵.۱۵ درجه است. این باعث می‌شود که ماه در آسمان، بین ۲۸.۶۵ درجه شمالی تا ۲۸.۶۵ درجه جنوبی در حرکت باشد. ترکیب این انحراف با میل محوری زمین (۲۳.۵ درجه)، باعث نوسان موقعیت ماه در آسمان شب می‌شود. در سال‌هایی که به نقطه اوج این نوسان می‌رسیم (مانند ۲۰۲۵)، شاهد «ایست‌ماه بزرگ» هستیم؛ همانند آنچه آخرین‌بار در سال ۲۰۰۶ رخ داد.
هم‌زمانی با پدیده‌های دیگر
ماه کامل خردادماه که گاه با عنوان «ماه توت‌فرنگی» شناخته می‌شود، تنها جذابیت آسمان شب در این دوره نیست. در روز ۱۷ خرداد (۶ ژوئن)، ماه در حال حرکت خود، ستاره‌ی اسپایکا (Spica) را برای ساکنان تاسمانی و جنوب نیوزیلند می‌پوشاند. همچنین در ۲۰ خرداد (۱۰ ژوئن)، درست پیش از رسیدن به وضعیت ماه کامل، ماه ستاره‌ی آنتارس (Antares) را در آسمان استرالیا و نیوزیلند مخفی خواهد کرد.
ماه، معلم آسمانی انسان باستان
تمدن‌های باستان اهمیت موقعیت‌های خاص ماه را به‌خوبی درک کرده بودند. برای نمونه، در بنای تاریخی «استون‌کالانیش» در اسکاتلند، که به عصر برنز بازمی‌گردد، سنگ‌ها به‌گونه‌ای چیده شده‌اند که با طلوع و غروب ماه در دوره‌های خاص انطباق دارند.
اگر آسمان صاف باشد، فرصت مناسبی فراهم است تا در شب‌های ۱۰ و ۱۱ خرداد، ماه کامل را از محل زندگی خود رصد کنید. حتی در حیاط خانه یا بالکن هم می‌توان به زیبایی این پدیده پی برد.
ماه، با وجود مزاحمتی که ممکن است برای علاقه‌مندان به تصویربرداری از اجرام ژرف‌آسمان ایجاد کند، همواره یکی از آموزگاران نجوم بوده و مسیر ما را به‌سوی درک سازوکارهای آسمان هموار کرده است.
منبع: sciencealert
۲۲۷۲۲۷
