تبریزمن بررسی میکند؛
در پی تشدید خشکسالی و کمبود منابع آبی در کشور، و با توجه به خشک شدن کامل دریاچه ارومیه، پایگاه خبری تبریزمن به بررسی میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف پرداخته است.
اقلیم ایران و وضعیت بارندگی
ایران کشوری خشک و نیمه‌خشک با اقلیم کوهستانی است. طبق آمارهای رسمی، میانگین بارش سالیانه بلندمدت در کشور حدود ۲۵۰ میلی‌متر برآورد می‌شود. این میزان بارندگی، در صورت مدیریت اصولی، قادر است پاسخگوی نیازهای آبی کشور باشد.
علت تداوم خشکسالی با وجود بارندگی
علیرغم این میزان بارش، کشور با بحران خشکسالی مواجه است؛ موضوعی که به سوءمدیریت منابع آبی مرتبط دانسته می‌شود. آمار منتشرشده نشان می‌دهد حدود ۹۰ درصد منابع آبی ایران در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که تنها ۸ درصد در مصارف خانگی و ۲ درصد در بخش صنعت به کار می‌رود. این ارقام در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته (۳۰٪ کشاورزی، ۱۱٪ خانگی، ۵۹٪ صنعت) تفاوت فاحشی دارد و بیانگر عدم تعادل در مصرف آب است.
چالش‌های کشاورزی در اقلیم کوهستانی
بیش‌مصرف منابع آبی در بخش کشاورزی آن هم در کشوری با اقلیم کوهستانی، نیازمند بازنگری اساسی است. اقلیم خشک ایران ظرفیت لازم برای کشاورزی گسترده را ندارد. هدف از این نقد توقف کشاورزی نیست، بلکه تأکید بر تطبیق نوع کشت با شرایط آب و خاک کشور است. محصولاتی همچون هندوانه، که نیاز به آب فراوان دارند، باید در مقیاس متناسب با مصرف داخلی تولید شوند. مشاهدات میدانی خبرنگار تبریزمن از فروش هندوانه با کامیون در سطح شهر، این حجم عرضه را غیرمنطقی و نیازمند تحلیل دقیق می‌داند.
نقش کشاورزی در خشک شدن دریاچه ارومیه
گسترش بی‌رویه زمین‌های کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه، یکی از عوامل اصلی خشکی کامل آن به شمار می‌رود. نبود نظارت بر توسعه بی‌حد کشت در حاشیه دریاچه، سبب تغییرات اقلیمی در منطقه شد و در نهایت موجب شد «نگین آذربایجان» پس از هزاران سال، از صفحه زمین محو گردد.
اصلاح روش‌های آبیاری؛ گامی اساسی در کاهش مصرف بی‌رویه منابع آبی
در شرایط بحرانی منابع آبی کشور، یکی از مؤثرترین راهکارها برای کنترل مصرف در بخش کشاورزی، تغییر شیوه آبیاری از روش سنتی غرقابی به شیوه مدرن قطره‌ای است.
در روش غرقابی، زمین‌های کشاورزی به‌طور کامل با آب پوشانده می‌شوند، اما بخش قابل توجهی از این آب پیش از جذب توسط گیاه، بر اثر تابش نور خورشید تبخیر شده و از بین می‌رود. همچنین، آب مازاد در خاک باعث آسیب به بافت آن و ایجاد پدیده‌هایی چون گندیدگی ریشه و کاهش کیفیت محصول می‌گردد. در چنین شرایطی، نه‌تنها بهره‌وری آب کاهش می‌یابد، بلکه فرسایش خاک نیز تشدید می‌شود.
در مقابل، آبیاری قطره‌ای سیستمی است که آب را به‌صورت تدریجی و دقیق در اختیار گیاه قرار می‌دهد. این روش موجب می‌شود:
– گیاهان در مدت زمان بیشتر و با کیفیت بهتری از آب استفاده کنند
– از تبخیر سریع آب توسط نور خورشید جلوگیری شود
– مصرف آب به میزان قابل توجهی کاهش یابد
– سلامت خاک و ریشه گیاه حفظ شود و بهره‌وری کشاورزی افزایش یابد
با توجه به شرایط اقلیمی کشور و محدودیت منابع، جایگزینی روش‌های سنتی با فناوری‌های نوین آبیاری، نه‌تنها ضرورتی فوری بلکه اقدامی حیاتی در مسیر پایداری کشاورزی و حفاظت از منابع آبی است.
لزوم بازنگری در مدیریت مصرف آب
در شرایطی که کشور درگیر بحران خشکسالی است، باید با کاهش مصرف در بخش‌هایی که بهره‌وری پایین‌تری دارند، از اعمال سیاست‌های تنش‌زا نظیر جیره‌بندی جلوگیری کرد. بازنگری جدی در الگوی تقسیم منابع آبی در بین بخش‌های مختلف، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای عبور از این بحران است.
