به گزارش آژانس خبری تبریزمن، دریاچه ارومیه که از آن در سال های دور به نام های چی چست و حتی برخی نام ها نظیر کبودان یاد شده است، نگین فیروزه ای بین ۲ آذربایجان شرقی و غربی بوده که با وسعت حدود پنج هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع، سواحل مختلفی در شهرهای این دو استان شمال غرب دارد.
این دریاچه سال ها به عنوان محل گردشگری مسافران از داخل و خارج از کشور و حتی رزق و روزی مردمان ساحل نشین بوده و نعمتی بی منتها برای منطقه به شمار می‌رفت که البته با تغییرات اقلیمی و همچنین برخی تصمیمات اشتباه در دهه ۱۳۷۰، حرکت رو به زوال آن آغاز شد که هنوز پس از گذشته چند ده سال، اثرات آن بر منطقه حاکم است.
اگر در روزگاری نه چندان دور، جلساتی برای ساخت دیوار ساحلی برای جلوگیری از ورود موج های آن به جاده هایی نظیر ارومیه – تبریز، ارومیه- مهاباد و ارومیه – سلماس برگزار می‌شد، طی حداقل یک دهه اخیر، نشست هایی برای راهکار اندیشی برای افزایش آب و کاهش حجم نمکین دریاچه برگزار می شود.
هرچند که طی سال های اخیر، اقداماتی در راستای احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته و برنامه ریزی هایی هم انجام شده است، ولی هنوز مردمان منطقه آذربایجان در شرق و غرب دریاچه، هنوز از نتایج آن در درون دریاچه اثری مشاهده نکرده اند و بیشتر مقدماتی برای احیا انجام شده که ظاهرا اثربخش نیز نبوده است.
طی بیش از یک سال گذشته، با کاهش بارش ها و نزولات آسمانی، وضعیت دریاچه ارومیه هم به همان مقدار و یا شاید بیشتر از آن، دچار کاهش آب شد و در حال حاضر، با تراز هزار و ۲۷۰ متر و ۵۶ سانتی متر، حجمی معادل ۲ میلیارد و ۴۵۰ میلیون متر مکعب دارد که این ارقام به ترتیب ۶۶ سانتی متر و ۲ میلیارد و ۱۳۰ میلیون مترمکعب از زمان مشابه سال گذشته، کمتر است.
تراز دریاچه ارومیه ۶۶ سانتی‌متر کاهش یافته است
با توجه به این آمار، نخستین مدیری که پاسخگوی سوالات ما البته از نظر آماری بود، مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان غربی است که همه آمارهای مربوط به دریاچه از این نهاد، استخراج می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی در این باره با بیان اینکه تراز دریاچه ارومیه به یک هزار و ۲۷۰ متر و ۵۶ سانتی متر رسیده است، گفت: تراز این دریاچه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۶۶ سانتی متر کاهش یافته است.
یاسر رهبردین به کاهش شدید وسعت دریاچه ارومیه طی یک سال گذشته نیز اشاره کرد و اظهار داشت: وسعت دریاچه ارومیه هم اکنون به یک هزار و ۷۷۷ کیلومتر مربع رسیده که در مقایسه با سال گذشته بیش از یک هزار و ۶۸۳ کیلومتر مربع کاهش یافته است …
وی با اعلام اینکه دریاچه ارومیه حدود ۲ میلیارد و ۴۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد، افزود: حجم آب دریاچه ارومیه در مدت مشابه سال گذشته بیش از ۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون مترمکعب بود که تقریبا نصف شده است.
کاهش ۶۱ درصدی بارش ها نسبت به سال آبی گذشته در حوضه دریاچه
البته به همین میزان و شاید بیشتر از آن، کاهش بارش ها را نیز در حوضه دریاچه ارومیه شاهد بوده ایم، این حوضه که بزرگترین حوضه آبریز آذربایجان غربی به شمار می رود، با کاهش ۶۱ درصدی نزولات آسمانی مواجه بوده است.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان غربی که در این خصوص نیز نهادی برای ارائه آمار به شمار می رود و چندین ایستگاه باران سنجی در استان به ویژه حوضه دریاچه ارومیه دارد، درباره بارش ها اظهار کرد: در بیش از ۲ ماه گذشته از پاییز امسال، فقط شاهد بارش ۴۱ میلی متری در این حوضه بودیم که رقم بسیار کمی نسبت به سال آبی گذشته است.
رهبردین افزود: البته سال گذشته نیز سال کم بارشی در آذربایجان غربی بود و اگر آمار بارش امسال را با سال های پربارش مقایسه کنیم، این کاهش بسیار بیشتر خواهد بود.
وی اضافه کرد: البته میزان کاهش بارش در حوضه دریاچه ارومیه طی سال آبی جاری و نسبت به متوسط درازمدت، ۴۶ درصد و ۳۵ میلی متر است.
وی بیان کرد: ماه های مهر و آذر امسال، ماه های بسیار کم بارشی درحوضه دریاچه ارومیه بوده و امیدواریم در روزهای باقی مانده از پاییز و ماه های فصل زمستان، این کمبود بارش با بارندگی برف قابل توجه جبران شود.
البته در کنار ورودی آب از محل بارش ها، برنامه های دیگری هم تدوین و اجرایی شده که از جمله آنها می توان به تزریق آب از حوضه های دیگر و همچنین اختصاص آب از محل صرفه جویی در مصرف کشاورزی اشاره کرد.
در خصوص تزریق یا انتقال آب حوضه به حوضه، یکی از مهمترین طرح هایی که این روزها، اتمام بخش مهمی از آن خبر داغ رسانه های استانی، ملی و حتی بین المللی شده، اتمام احداث تونل انتقال آب از جنوب آذربایجان غربی به دریاچه ارومیه است؛ طرحی که معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی از اجرای مراحل پایانی آن بازدید کرد و چند روز پس از آن، خبر اتمام احداث آن مخابره شد.
انتقال آب حوضه به حوضه یکی از مهمترین پروژه های احیای دریاچه ارومیه است
استاندار آذربایجان غربی در این بازدید با اشاره به روند اجرای این طرح، گفت: پروژه انتقال آب از سد کانی سیب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه های احیای دریاچه ارومیه بوده که در سالهای اخیر در استان اجرا شده است.
محمدصادق معتمدیان با اشاره به بهره برداری از سد کانی سیب و آبگیری این سد از اواخر سال ۱۳۹۲ بیان کرد: ظرفیت آبگیری این سد ۲۲۰ میلیون متر مکعب است که خوشبختانه تا کنون ۱۵۰ میلیون متر مکعب از ظرفیت این سد آبگیری شده است.
وی روز ۲۲ آبان امسال اظهار کرد که با تلاش های انجام شده احدث ۳۶ کیلومتر تونل انتقال آب از سد کانی سیب به سمت حوضه آبریز دریاچه ارومیه در مراحل انتهایی است و تنها ۷۰ متر از این تونل باقی مانده است که امیدواریم تا دو هفته آینده این طرح آماده بهره برداری قرار گیرد.
وعده معتمدیان یک هفته زودتر محقق شد
البته این وعده استاندار آذربایجان غربی با پیگیری های او و همت دست اندرکاران قرارگاه خاتم الانبیا (ص) در یک هفته محقق شد که این امر نیز، انعکاس گسترده ای در شبکه های اجتماعی آذربایجان غربی داشت و نشانه ای از جدیت در اجرای طرح به مردم به شمار می رفت.
البته باید توجه داشت که طرح تونل انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه دارای ۳۶ کیلومتر طول است که با اتمام آن و ملحقات آن از جمله کانال متصل، سالانه ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب را وارد دریاچه ارومیه می شود.
در کنار ۲ ضلع بارش باران و برف و نزولات آسمانی و اهتمام برای انتقال آب حوضه به حوضه برای احیای دریاچه ارومیه، ضلع سومی هم وجود دارد که اهمیتش اگر بیشتر از ۲ مورد قبلی نباشد، کمتر نیست و آن هم، توجه به کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی حوضه است.
کشاورزی، طبق آمار بیش از ۹۰ درصد مصارف آبی حوضه دریاچه ارومیه را به خود اختصاص داده که کاهش این رقم، می تواند کمکی شایان به بهبود وضعیت دریاچه ارومیه داشته باشد.
افزایش بهره‌وری و مدیریت آب رویکرد اصلی نجات دریاچه ارومیه است
مسوول هماهنگ کننده طرح جامع ترویج وزارت جهاد کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه در این خصوص مباحث بسیار خوبی مطرح کرده و معتفد است که افزایش بهره وری مصرف و مدیریت آب با به کارگیری آخرین یافته های ترویجی و علمی رویکرد اصلی در نجات دریاچه ارومیه در دولت سیزدهم است.
محمد شریفی مقدم که حدود یک هفته پیش میهمان ارومیه ای ها بود، افزود: ۳۵۰ هزار کشاورز در سه استان حوضه آبریز دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان فعالیت دارند که توجه به اشتغال و معیشت این بخش با توجه به بهره وری آب کشاورزی در دستور کار دولت قرار دارد.
وی با بیان اینکه طرح های ترویجی کشاورزی در زمینه احیای دریاچه ارومیه در سه فاز اجرایی شده، بیان کرد: فاز اول با ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در ۲۵ سایت، فاز دوم با ۱۰ میلیاردریال و فاز سوم نیز با ۳۷ میلیاردریال در ۳۵ کانون و ۵۰ سایت اجرایی شده است.
مسوول هماهنگ کننده طرح جامع ترویج وزارت جهاد کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه افزود: هم اکنون فاز اول طرح احیای دریاچه ارومیه با بهره برداری از طرح انتقال آب از سد “کانی سیب” به عنوان مهمترین پروژه رو به اتمام است.
وی گفت: گام دوم احیای دریاچه ارومیه در دولت سیزدهم با شعار افزایش بهره وری آب در بخش کشاورزی در دست اجراست که باید تلاش و برنامه ریزی ها حول این مورد باشد.
شریفی مقدم ادامه داد: چهار طرح جامع زراعت، باغبانی، ترویج و آب و خاک در طول پنج سال گذشته تحت عنوان احیای دریاچه ارومیه توسط وزارت جهاد کشاورزی، اجرا شده است.
همه این موارد، با برنامه ریزی و همراهی بهره برداران به ویژه در بخش کشاورزی می تواند مثمر ثمر واقع شود و حتی اگر میزان بارش ها به بیشترین میزان رسیده و انتقال آب حوضه به حوضه هم به طور کامل اجرایی شود ولی در بخش کشاورزی، مصرف روزافزونی را شاهد باشیم، نمی توان به آینده دریاچه ارومیه امیدوار بود.
البته در این خصوص نیز باید به سمت ارتقای معیشت کشاورزان، ارائه مشاوره هایی در راستای افزایش راندمان تولید در بخش کشاورزی، توسعه کشت های کم آب بر و پربازده، ارائه تسهیلات با کمترین میزان سود برای اجرای طرح های کاهش مصرف آب و همچنین توجه به آینده کشاورزی حرکت کرد.
