تغییر رویکرد از حفظ پهنه آبی تالاب به مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز دریاچه اورمیه/ کاهش ۲۷٫۱ درصدی مصرف آب در سطح مزارع در حوضه دریاچه اورمیه

به گزارش آژانس خبری تبریزمن، مهری اثنا عشری در حاشیه جلسه برنامه‌ریزی مشترک پایدارسازی و ترویج دستاوردهای فازهای هفت‌گانه پروژه همکاری در احیای دریاچه اورمیه از طریق مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار که با حضور رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی برگزار شده بود در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به تغییر رویکرد از حفظ پهنه آبی تالاب به مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز دریاچه اورمیه عنوان کرد: طرح حفاظت از تالاب‌های ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی شروع به کار و در فازهای مختلف، حمایت‌های گوناگون بین‌المللی را در کنار حمایت‌های دولت برای حفاظت از تالاب‌ها و ترویج رویکرد جدیدی تحت عنوان مدیریت زیست‌بومی به‌منظور مدیریت تالاب‌های کشور، دریافت کرده است.
وی، افزود: در فاز اول، صندوق اعتبارات جهانی محیط‌زیست حامی اصلی پروژه بود و این همکاری از طریق UNDP (برنامه توسعه ملل متحد) شکل گرفت. در این فاز موفق شدیم با بهره‌گیری از کمک بین‌المللی و حمایت‌های غیرنقدی دولت ایران، رویکرد زیست بومی را در ۳ تالاب شادگان، اورمیه و پریشان به‌صورت پایلوت اجرا کنیم.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، تصریح کرد: در برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی تالاب‌هابرای هرکدام از اهداف راهبردی، یک مجموعه اقدام اولویت‌دار تعریف‌شده است که مسؤولیت اجرای آنها تنها با سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست. چرا که این سازمان، یک‌نهاد نظارتی است و دستگاه‌های اجرایی هستند که مسئولیت اجرای اغلب آن اقدامات از جمله تأمین و تخصیص حقابه تالاب‌ها (وزارت نیرو)، افزایش بهره‌وری آب در سطح مزارع (وزارت جهادکشاورزی) و مسائل مرتبط با معیشت جوامع محلی و گردشگری (وزارت گردشگری و میراث فرهنگی) را بر عهده‌ دارند.
اثنا عشری در ادامه با اشاره به تجارب این طرح برای احیای دریاچه اورمیه، خاطرنشان کرد: در دهه ۸۰ خورشیدی، دریاچه ارومیه با شرایط بحرانی مواجه شد و بدلیل بهره‌مندی از تجربه ۷-۸ سال حضور یک پروژه بین‌المللی مانند طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌زیست، مذاکراتی با دولت ژاپن صورت گرفت و این دولت برای مشارکت در احیاء این دریاچه اعلام آمادگی کرد.
وی با بیان اینکه این همکاری از سال ۲۰۱۴ میلادی شکل گرفت و تا کنون ادامه پیداکرده است، گفت: مبلغ این مشارکت از سوی دولت ژاپن سالانه یک ‌میلیون دلار بود که به مدت ۷ سال پیاپی پرداخت ‌شده است. در پایان ۷ سال بنا به دستاوردهای مثبت و تجارب خوبی که در حوضه دریاچه اورمیه حاصل شد، زمینه توافق برای امضاء یک سند همکاری مشترک ۳ ساله دیگر با دولت ژاپن فراهم شد که مسئولیت اجرای آن مجدداً به طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌زیست سپرده شد.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران تصریح کرد: در این سند ۳ ساله، علاوه بر این که به دنبال پایدارسازی تجارب ۷ سال گذشته در حوضه دریاچه اورمیه هستیم، دو تالاب بختگان و شادگان را نیز به پایلوت‌های خود افزودیم تا بتوانیم تجارب حاصل از پروژه دریاچه اورمیه را در آن دو تالاب هم تعمیم دهیم .
اثنا عشری، تغییر نگاه و رویکرد بخش‌های اجرایی و بهره برداران در راستای مدیریت پایدار آب‌وخاک در سطح حوضه آبخیزدریاچه اورمیه را یکی از اهداف اصلی این پروژه توصیف کرد و گفت: با توجه به اینکه در سطح حوضه آبریز دریاچه اورمیه، بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را داشت، تمرکزمان را بر این بخش قراردادیم. بنابراین با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و ادارات کل حفاظت محیط‌زیست در ۱۸۳ روستا از مجموع ۲۵۰ روستای واقع در حوزه اکولوژیک دریاچه، تکنیک‌های کشاورزی پایدار را با جوامع محلی تمرین و پیاده کردیم. براساس نتایج مطالعات تیم پایش، به‌طور متوسط ۲۷٫۱ درصد کاهش مصرف آب در سطح مزارع اتفاق افتاد.
وی، متذکر شد: همچنین برای کاهش وابستگی معیشت خانوارها به منابع آبی منطقه، معیشت‌های جایگزین را با تمرکز بر بانوان روستایی ترویج دادیم و این اتفاق در ۳۴ روستای پایلوت انجام شد. بیش از ۸۰۰ نفر از بانوان روستایی در تخصص‌های مختلف آموزش دیدند و به فعالیت مشغول شدند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، دستاورد اصلی این طرح در سال‌های گذشته را، تغییر نگاه و رویکرد در حوزه حفاظت از تالاب‌ها برشمرد و تصریح کرد: خوشبختانه از این نگاه که فقط باید پهنه آبی تالاب حفظ شود به سمت رویکرد مدیریت یکپارچه در سطح حوضه حرکت کردیم چرا که هرگونه فعالیت توسعه‌ای و بهره‌برداری که در بالادست حوضه اتفاق می‌افتد در وضعیت و شرایط کل حوضه و تالاب مؤثر است.
اثنا عشری در پایان تأکید کرد: البته تحقق کامل این رویکرد زمان‌بر است و نمی‌توان توقع داشت که نگاه بخشی در دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف در کوتاه‌مدت به‌طور ۱۰۰ درصد تغییر کند اما نشانه‌های خوبی از این تغییر نگاه را شاهد هستیم. به همین منظور ضروری است که تجارب حاصل از اجرای این پروژه به صورت پایلوت به نحو مطلوب منتشر شده و با اثرگذاری در سیاست‌های بخشی، در کل حوضه آبخیر دریاچه اورمیه و نیز سایر حوضه‌های تالابی کشور به کار گرفته شود.