رسانه‎ها منشا حادثه‎ها

تبریزمن- خلیل غلامی: رسانه‎های جمعی یا حرفه‎ای‎اند یا درِپیتی. حرفه‎ای‎ها کارسازند، یعنی منشا اتفاقاتند و درِپیتی‎ها مصرف کننده‎اند، یعنی همیشه در حاشیه قرار دارند.

رسانه حرفه‎ای دروغ را طوری ساخته و پرداخته می‎کند که خود حادثه ایجاد می‎کند: یعنی رخ‎دادی که وارد رسانه شد، دیگر واقعی بودن و نبودنش اهمیت چندانی ندارد. مثلا یکی موشکی زده و دیگری اظهارنظری کرده که به مزاج رسانه‎ها خوش آمده؛ دود این موشک در واقع پس از رسانه‎ای شدن برمی‎خیزد. هر اتفاقی باید اظهارنظری در پی داشته باشد تا بُعد رسانه‎ای پیدا بکند وگرنه ارزش فاجعه پوشیده می‎ماند: در واقع اتفاقی رخ نداده است. این اظهارات در قالب حروف چین‎های روزنامه‎نگاران ابعاد تازه‎ای از اتفاقات را رقم می‎زنند که معنای واقعی فاجعه را دارند: مردم اگر ندانند هیچ اتفاقی نمی‎افتد، پس اتفاق زمانی‎ست که مردم مطلع بشوند. رسانه‎ها مردم را وارد فجایع می‎کنند: فجایعی خودساخته و راهبردی. تخریب این شلیک در امواج رسانه‎ها ساخته می‎شود تا حدی که مردم کشورها را در آستانه جنگ قرار بدهد، و جنگ هم چنان که برای صنایع سودآور است، برای رسانه نیز چنین است. درآمد رسانه‎های حرفه‎ای از خشم و هیاهوی مردم حاصل می‎شود: برخی خشمگین و برخی شادمان. مردم خود به خود شادند ولی خشمگین کردن‎شان مستلزم مهار توئیت‎ها و واکنش کشورهای متخاصم است.

همه چیز در یک چیز خلاصه می‎شود: تیترها یا جادوی کلمات. جملات کوتاه مردم را بسیار خشمگین می‎کند، بی این که دروغ ببافند، خشم مردم را برمی‎انگیزانند. جنگ زرگری در کلمات تایپیست‎ها، مثل دستگاه‎های تولید بیت کوین است: اتفاق درآمدزا نیست، شادی درآمدزا نیست، ولی فاجعه یک اتفاق ساده را به بیت کوین بدل می‎کند.

 امواج تخریبی بمب یا کرونا را در تایپیست‎های ماهرانه می‎توان مهار اقتصادی کرد. اجتماع بزرگی مثل چین که مردمش اغلب خشمگین هستند، ناچار است برای مهار کرونا محدودیت‎های خبری ایجاد بکند. اما خبرنگاران حرفه‎ای با یک کاغذ و خودکار دنبال روزنه‎ای از درز بحران‎ها هستند تا از حادثه بزرگ رونمایی بکنند و در آنتن هر شبکه با حواشی‎اش کاملا بررسی بشود.

صد توئیت از ترامپ منتشر می‎شود ولی یکی مثل بمب صدا می‎کند: آن که در گیرنده‎های شبکه‎ها گیر می‎افتد، هم دستگاه بیت کوین رسانه‎ها و هم صندوق مالی ترامپ را فعال نگه می‎دارد. رسانه‎های حرفه‎ای هیولاهای حادثه‎سازند که در معادلات امروزی سهم خود را از درآمد ملی کسب می‎کنند: رسانه‎ها باید سر پا بایستند، همچنان که صنایع تسلیحاتی.

اما رسانه‎های غیرحرفه‎ای یا درِپیتی ما از ریخت و پاش‎های رسانه‎های حرفه‎ای ارتزاق می‎کنند، چون مخاطبین‎شان قادر به پرداخت پول نیستند. در این جامعه اشتراکی، از آن جایی که تولیدی انجام نمی‎گیرد، همه با رضایت خاطر از جیب هم هزینه می‎کنند. رسانه‎های ما هفته بازاریست که درش اجناس بنجول و چند بار مصرف فروخته می‎شود و بی این که نرخ هر کالا و خدماتی را بدانند، به سلیقه خود از جیب دیگری کش می‎روند.

از این که برف ده سانتیمتری به سه متر غلو می‎شود، شگفت‎زده می‎شویم. همین شگفتی برای رسانه‎ها کفایت می‎کند. شهروندی که بر فرض کرونا در محله‎اش رواج یافته خوشحال به نظر می‎رسد. یکی خوشحالی‎اش را از این که ساک مشکوکی جلوی مغازه‎اش پیدا شده، نمی‎تواند کتمان بکند، چون مردم دسته دسته می‎آیند که از نزدیک انفجارش را ببینند. جنگلی جایی آتش می‎گیرد، از سویی خاموش می‎کنند و از سوی دیگر شعله‎ورش می‎کنند تا یکی در مقر فرماندهی‎اش ارتباط آنلاین برقرار بکند. خداوند یک مقداری پول در این جامعه اشتراکی به ودیعه نهاده و همین اندک ثروت بی این که زیادت یابد، دست به دست- یا بهتر بگویم، جیب به جیب- می‎گردد. نگران کردن مردم، معادل دست نزدن، تکان نخوردن و آن هم به معنی پاک کردن صورت هر حادثه و اتفاقی‎ست. در عوض مردم از این که به طور مصنوعی نگران می‎شوند، نگران نیستند. این است تهاتر رسانه‎ها و مردم.