سعی کرده‌ام مبدع و پیشرو باشم!

محمدرضا هاتفی از زمره آن‌دسته از محققان و نویسندگانی است که آثار و تقریراتش به تایید علما و اندیشمندان دینی زیادی رسیده است. از این محقق تبریزی تاکنون آثار متعددی چاپ و نشر یافته است که آخرین‌شان کتاب ترجمه و توضیح «مجازات الآثار النّبویّه» می‌باشد. در ذیل گفت وگوی کوتاهی با این محقق انجام یافته که با همدیگر می‌خوانیم:

▪️ اخیراً با خبر شدیم؛ اثر جدیدی از شما به طبع رسیده است. لطفاً پیرامون آن توضیح دهید؟

کتاب ترجمه و توضیح «مجازات الآثار النّبویّه» تألیف مرحوم سیّدرضی با تقریظ یتیمه عصر و تمیمه دهر ادیب راموز حضرت آیت‌الله حجّت هاشمی خراسانی أبقی الله میامین إرشاده علی العالمین و زواجر إنذاره علی‌الغافلین توسّط نشر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به طبع آراسته گردید. موضوع این اثر شرح ادبی و بلاغی ۳۶۱ حدیث نبوی (ص) می‌باشد، الحقّ که مؤلّف محترم با انتخاب آنها و شرح و تفسیر اعجاب‌انگیز، شاهکارهای خود را هویدا ساخته و به ضرس قاطع می‌توان گفت: این کار را تنها او می‌توانست انجام دهد!!!

▪️ لطفاً توضیحاتی در رابطه با پایه و سطح احادیث یاد شده ارایه دهید:

همانگونه که می‌دانیم سخنان حضرات معصومین علیهم السّلام در دو قالب دعا و مناجات و روایات به دست ما رسیده است. دعا و مناجاتی که آنها با پروردگار خویش داشتند در مضامین بلندی بوده و از عبارات سنگینی برخوردار هستند مانند مناجات شعبانیه، دعای عرفه، صحیفه سجّادیّه و… که بدون کمک گرفتن از گفتار ایشان و مراجعه به شروح معتبر علمی و ادبی فهم آنها دشوار بوده و در نخستین پله آن می‌مانیم!

امّا روایات و اخباری که از ایشان به دست ما رسیده‌اند دست کم در سه سبک پایین، متوسّط و عالی جلوه‌گر هستند، زیرا آنان میزان فهم مردم را در نظر گرفته و به تعبیر: (کلّم النّاس علی قدر عقولهم) با مردم سخن رانده اند. حضرات معصومین علیهم‌السّلام در روزگار خود نمی‌توانستند با کسی که از نظر علمی در سطح خیلی پایینی قرار داشته‌اند با کنایه، استعاره، مجاز، تشبیه و تمثیل سخن گویند، و اصطلاحات علمی و ادبی را با ایشان در میان بگذارند و با کسی که با علوم گوناگون آشنایی دارند حرف سطحی و ساده بزنند، از اینرو آنان در همه سطوح سخنانی از خود به یادگار گذاشته‌اند که سخنان علمی و ادبی زیادی به دوستداران علم و ادب به ارمغان گذاشته‌اند که ادیبان به آنها استشهاد می‌کنند و…

▪️ آیا شما تنها متن کتاب را ترجمه کرده‌اید؟

خیر. ما ضمن ترجمه کتاب مرحوم سیّدرضی آن را شرح داده‌ایم که نحوه کار ما را اصطلاحاً شرح مزجی می‌نامند و به تعبیر دیگر می‌توان: مجازات الآثار النّبویّه محشّی (محشّا) نامید.

▪️ تا آنجا که می‌دانیم قبلا به دو کتاب ۱- البیان ۲- فوائد ادبیّه شما علاوه بر آیت‌الله حجّت هاشمی خراسانی اساتید دیگر از قبیل آیت‌الله شفیعی، آیت‌الله کریمی جهرمی، آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی، آیت‌الله شهرستانی، آیت‌الله کوشا، دکتر مهدی محقق و دکتر موسوی گرمارودی و… تقریظ جداگانه دارند، آیا کتاب دیگر شما (شرح و اعراب ده چکامه آویخته) نیز به دست اساتید زبردست رسیده است؟

بلی.  علاوه بر اینکه پژوهشگر قرآنی جناب استاد محمدعلی کوشا و جناب دکتر سیّدعلی گرمارودی و جناب دکتر مصطفی خرّم‌دل (از برادران اهل سنّت) بر کتاب شرح و اعراب ده چکامه آویخته تقریظ جداگانه و مفصّلی مرقوم فرموده‌اند خیلی از اساتید حوزه و دانشگاه نیز از ما تفقّد فرموده‌اند.

▪️ آیا درست شنیده‌ایم که آثار شما با دیگر کتاب‌های مشابه تفاوت دارند؟

اگر بزرگان ادب نمی‌فرمودند در این باره چیزی نمی‌گفتم. ولی اکنون می‌گویم که در همه آثار چاپ شده اینجانب (لم یسبقنی احد!) البتّه کسانی بر این آگاهند که بهره‌ای از ادبیات داشته باشند و الّا آنان که از خواندن متن درست و… ناتوانند در حال ما تأثیری ندارد و گفتار کسانی که نام درست کتاب‌ها را بلد نیستند هرگز از اهمیّت آثار علمی و ادبی نمی‌کاهد.

سعی ما بر این بوده و هست که مبدع و پیشرو باشیم نه مقلّد و پیرو! چنان که بحمدالله این مقصود را تاکنون عملی ساخته‌ایم.

▪️ آیا اثر جدیدی نیز دارید که آماده چاپ باشد؟

شرح مجموعه گل (مجمع الأمثال در گفتار امام علی بن موسی الرّضا) آماده چاپ است. و «مجموعه رساله‌ها» که شامل یک هزار و یکصد و اندی قاعده از قواعد فقهی است، و مجموعه احادیث و اشعاری که إعراب آنها مورد اختلاف بوده و دانشمندان ادب گفتار گوناگونی پیرامون آنها دارند و… در مرحله اصلاح می‌باشند که ان‌شاء الله پس از انجام به طبع خواهند رسید. و تلخیص مکاسب شیخ انصاری و شرح و إعراب عوامل جرجانی و… هنوز اصلاح نشده‌اند.