این شادی زیرزمینی بی‌صدا قربانی می‎گیرد

به گزارش تبریزمن به نقل از ایسنا، پنجم فروردین ماه سال جاری با انتشار خبری مبنی بر دنباله‌دار بودن مراجعان مسمومیت‌های الکلی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در توضیح این خبر به ایسنا گفت «تعداد مسموم‌شدگان با الکل در تبریز به ۴۰ نفر رسیده و اکثر مراجعه‌کنندگان بین رنج سنی ۱۵ تا ۴۵ سال و مرد هستند». تعداد مراجعان در کم‌تر از یک هفته به ۲۳۸ نفر رسید، خبرهای خوبی در راه نبود و احتمال این نیز وجود داشت که برخی افراد از روی ترس از عواقب بعدی و تحت پیگرد قانونی قرار گرفتن، به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه نکنند.

طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز، پنج تن بر اثر مصرف مشروبات الکلی در تبریز فوت و تعدادی نیز نابینا شدند، اما سکوت دستگاه‌های فرهنگی و سایر ارگان‎های ذی‌ربط، تعجب‌برانگیزتر از آمار منتشر شده بود!.

در همین راستا تلاش برای دستیابی به آخرین آمار تلفات ناشی از مصرف الکل در استان به نتیجه نرسید و رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز گفت که آمار نهایی همان آمار قبلی است و موارد جدیدی نبوده و بهتر است در ادامه برای فرهنگ‌سازی به منظور پیشگیری کار شود.

افزایش میزان تمایل به مصرف مشروبات الکلی با توجه به تابو بودن مصرف آن در ایران، نشان از نادرست بودن شیوه برخورد با این معضل بوده و نیازمند نگاه تخصصی به این پدیده است، در ادامه این گزارش ایسنا علل روانشناختی گرایش به مصرف الکل را بررسی می‌کند:

دکتر مصطفی زارعان، روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز در این باره به ایسنا می‎گوید: بدون در نظر گرفتن الکل صنعتی، اگر الکل را به عنوان یک ماده طبیعی که در برخی گیاهان وجود دارد، در نظر بگیریم و با توجه به ویژگی‌هایی مثل تحت تاثیر قرار دادن، سست کردن و رخوت‌زا بودن، بسیار طبیعی است که حال برخی افراد به ویژه آن‌ دسته از افرادی که درد و رنج دارند، با مصرف الکل به طور موقت خوب شود.

وی می‎افزاید: وجود برخی مواد در طبعیت، جواز مصرف توسط افراد نبوده و مصرف برخی مواد مانند کوکائین حتی برای یک بار باعث عادت کردن مغز به آن و نیاز به تداوم مصرف می‎شود و الکل نیز جزو مواد اعتیادآور است.

وی بیان می‌کند: شرع ما مصرف مشروب را ممنوع کرده است و از نظر عرفی نیز با مقایسه شرایط امروز جامعه با ۴۰ سال قبل که مصرف مشروبات الکلی آزاد بود و مکان خاصی برای مصرف آن در نظر گرفته شده بود، معتقد هستم عرف ما مصرف مشروب را پذیرفته است، اگر عرف را رفتار معمول و روزانه مردم در نظر بگیریم، به نظر من مصرف مشروبات الکلی در جامعه کنونی ما وجود دارد و عرف است، اما نمی‌توان گفت اکثر مردم این کار را می‌کنند.

استاد دانشگاه گروه روانشناسی بالینی دانشگاه تبریز ادامه داد: ما حتی نمی‌توانیم ادعا کنیم که مصرف مشروبات الکلی در جامعه ما شایع است؛ چرا که نمی‌توان زیاد به آمارهایی که برآمده از جامعه‌ای با ممنوعیت مصرف الکل است، استناد کرد، اما با توجه به تجاربم به عنوان یک روانشناس که مراجعانی در این زمینه داشته ام و همچنین  با توجه به آمارهای رسمی اعلام شده در خصوص قاچاق مواد مخدر و مشروبات الکلی و پیامدهایی همچون مسمومیت الکلی، مصرف الکل در جامعه ما وجود دارد، اما همچنان معتقد هستم نمی‎توان ادعا کرد مصرف الکل در جامعه ما شایع است.

وی می‌گوید: مصرف برخی مواد پیامدهایی دارد که در صورت مصرف بدون در نظر گرفتن پیامد، احتمال معتاد شدن به آن و مسمویت نیز وجود دارد، به نظر من دلیل اصلی گرایش به مصرف چند باره الکل، اعتیاد است، اما دلایل دیگری مانند فشار همسالان، دسترسی به الکل و تنوع طلبی در مهمانی‌ها نیز موثر هستند یا مصرف تریاک در برخی شهرستان‌ها جزوی از پذیرایی و سرو الکل هم جزو آداب محلی برخی مناطق و مراسمات شده و این واقعیتی است که وجود دارد و با انکار هم به جایی نمی‌رسیم. برخی خانواده‌ها تولید کننده مشروبات الکلی هستند و به احتمال زیاد تولیدکننده مشروب، مصرف کننده آن هم است.

وی می‌افزاید: یکی از دلایل اصلی گرایش، اثرات مثبت کوتاه مدت مانند رخوت، بی‌حالی، بی‌دردی و سستی است که مصرف الکل به جا می‎گذارد و ذهن فرد به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن ادراک و دچار خلسه شدن، از فشارها و مشکلات منحرف می‎شود و تجربه این حالات برای کسی که تحت فشار زیادی است و راه دیگری برای مبارزه با مشکلاتش ندارد، مزیت به شمار می‎آید.

عضو هیات علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز ادامه می‌دهد: تغییرات نوروشیمیایی مغز نیز از دیگر علل وابستگی است و با هر بار مصرف، تمایل به دریافت مواد روانگردان موجود در الکل افزایش یافته و مغز تمایل بیشتری برای تولید نکردن مواد طبیعی روانگردان پیدا کرده و به بیرون وابسته و دچار مشکل (علائم ترک) می‌شود.

وی وابستگی روانشناختی را از دیگر دلایل گرایش به مصرف الکل و تداوم مصرف می‎داند و می‌گوید: افراد خطرپذیرتر در مصرف الکل پیشگام هستند و افراد تکانشی که بدون فکر کردن کاری را انجام می‌دهند، رتبه بالاتری در مصرف الکل دارند. احتمال مصرف در افراد دارای خانواده با سابقه مصرف الکل که با آداب و رسوم مصرف آشنا هستند، نیز وجود دارد.

وی اضافه می‎کند: خشم، ناکامی و عصبانیت در رسیدن به هدف بیشترین دلایل مصرف هستند، با وارد آمدن فشارهای اجتماعی و اقتصادی، احساس درماندگی و ناامیدی نیز به ناکامی و خشم اضافه شده و مصرف افزایش پیدا می‌کند.

زارعان می‌افزاید: تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز در این میان بسیار موثر است؛ به طوری که در کشوری مثل ژاپن تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‎هایی که در بمباران شیمیایی و هنگام وقوع سونامی نابود شده بودند، به زودی نتیجه داد و در پی آن  روحیه مردم نیز بازسازی شد.

 در کشور ما نیز در دوران بعد از جنگ، دهه سازندگی شروع شد و وجود هماهنگی در برنامه‎های اجتماعی برای بازسازی از عوامل موثر در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مثل مصرف الکل و ناکامی بود.

وی بیان می‌کند: طبق آمارهای وزارت بهداشت، مصرف الکل در میان دانشجویان به نسبت جمعیت‌های دیگر بالا است و یک بار مصرف، مصرف روزانه، مصرف تفریحی، منظم و اعتیادگونه هر یک آماری جداگانه دارند، به دلیل این که اکثر مصرف‌کنندگان گزارش  نمی‎کنند، احتمالا شیوع مصرف بالاتر است.

وی در ادامه با اشاره به راهکارهای کاهش مصرف الکل، می‌گوید: در مواردی که افراد یک جامعه درگیر هستند، هرگز یک ارگان نمی‌تواند در مبارزه با آن موفق شود، چنانچه در مبارزه با حجاب فقط نیروی انتظامی وارد شده و نتیجه آن مشخص است، اما در تجربه سیل اخیر همه پای کار آمدند و به احتمال زیاد ما در مدیریت سیل موفق خواهیم شد. برای مدیریت مصرف الکل هم باید تمامی ارگان‎ها اعم از فرهنگی و آموزشی پای کار بیایند.

استاد دانشگاه تبریز اظهار می‌کند: اعتیاد، کاری گانگستری، زیرزمینی و مجرمانه نیست که با بگیر و ببند، توهین، تحقیر و حمله بتوانیم آن را از بین ببریم، بلکه ریشه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی عمیقی دارد که نیازمند کار تخصصی و شیوه‎‌های درمانی علمی است.

وی خاطرنشان می‎کند: فاز اول ما در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی، انکار است و تنها در صورتی که یک آسیب در جامعه ریشه بدواند، آن را می‎پذیریم که فایده‌ای ندارد، باید اجازه دهیم روانشناسان، روانپزشکان و جامعه‎شناسان در زمینه مبارزه با مصرف الکل نظریه‌پردازی کنند.

وی اضافه می‎کند: نبود مکانیزم‌های تخلیه انرژی در جوانان نیز از دیگر علل گرایش به مصرف الکل و رو آوردن به شادی‎های زیرزمینی است، اگر شرایط و بستر لازم برای ارضای نیازهای طبیعی انسان فراهم باشد و به آن مشروعیت بخشیده شود، شاهد کاهش مصرف خواهیم بود، در صورتی که هیچ رفتار شادی‌بخشی در جامعه ما تجویز نشده است، به عنوان مثال باید زمان و مکان شادی کردن و نوع رفتار شادی‌بخش اعلام شود.

این روانشناس بالینی می‎گوید: وقتی جامعه پاسخگوی نیازهای هیجانی، شادی، گروهی و ارضای نیازهای مختلف جوانان نبوده و بستر ازدواج آسان نیز برایشان فراهم نیست، جوانان راهی جز روآوردن به شادی‌های زیرزمینی ندارند،اگر جامعه‎ای به سمت توسعه حرکت کند، ثبات اجتماعی و اقتصادی نیز در جامعه حاکم خواهد بود.

بر اساس این گزارش؛   نظریه‌های جامعه‌شناسانه بیشتر به عوامل محیطی و تاریخی می‌پردازند و عواملی همچون زمینه خانوادگی، بیکاری، طبقه اجتماعی، فشار همسالان، ایدئولوژی و در دسترس بودن از جمله عوامل موثر بر اعتیاد است.

 آنومی به وضعیتی در جامعه اطلاق می‎شود که هنجارهای اجتماعی در آن نفوذ خود بر فرد را از دست بدهند، در چنین شرایطی افراد دیگر برای اقتدار اخلاقی جامعه احترام قائل نیبستند و تاثیر آن ناچیز است؛ بنابراین احساس تشویش، سردرگمی و فقدان راهنمای اخلاقی به فرد دست می‎دهد و آن‌هایی که رابطه سست‌تری با جامعه دارند، بیشتر متاثر شده و وضعیت آنومیک باعث افزایش رفتارهای انحرافی از جمله مصرف مواد و مشروبات الکلی می‎شود.

این نظریه ناظر به ناسازگاری بین اهداف فرهنگی و وسایل نهادی شده و مقبول برای دستیابی به آن اهداف است و بیشتر به موقعیت طبقه پایین جامعه و در ساخت طبقاتی جامعه توجه دارد و به نظر مرتون جامعه، همه افراد از جمله اعضای طبقه پایین را برای حرکت به سمت اهداف طبقات متوسط و بالاتر تشویق و ترغیب می‎کند؛ در حالی که محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی این امر را دشوار و حتی غیرممکن می‌سازد؛ بنابراین افراد طبقه پایین که راه خود را مسدود می‌بینند و احساس ناراحتی و محرومیت می‌کنند، برای رسیدن به اهدافشان به احتمال بیشتری از راه‌های انحرافی و روش‌های نابهنجار استفاده می‌کنند.

 بر اساس این گزارش؛ با توجه به قانونی نبودن تولید مشروبات الکلی در ایران، شاهد افزایش روزافزون تولیدات دست‌ساز و به دنبال آن مسمومیت و مرگ برخی مصرف‌کنندگان هستیم، استفاده از روش‌های خانگی در تولید مشروبات الکلی سبب تولید مواد سمی و آسیب‌زا شده و عوارض جبران‌ناپذیری را به بار می‎آورد؛ به طوری که اتانول موجود در مشروبات الکلی به عنوان یک عامل تضعیف‌کننده سیستم عصبی از تخمیر قند موجود در میوه‌ها و غلات ایجاد می‌شود؛ بنابراین اگر فردی مقادیر بالایی از الکل را در زمان کوتاهی مصرف کند، ممکن است دچار عوارض حاد مصرف الکل شود که بسته به میزان مصرف و شرایط فیزیکی فرد مصرف‌کننده متفاوت است.

مصرف الکل می‌تواند علایمی چون سرخوشی، اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن، خواب آلودگی، استفراغ، اسهال، اختلال در بینایی، افزایش زمان عکس‌العمل‌های فردی، از بین رفتن تفکر منطقی، کاهش سطح هوشیاری، از دست رفتن حافظه، صدمات ناشی از حوادث در اثر عدم هوشیاری مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، نزاع، سوختگی یا غرق شدن را ایجاد کند.

مصرف طولانی مدت الکل، مشکلات زیادی برای سلامت افراد ایجاد می‌کند، این مشکلات می‌تواند شامل مواردی مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، مشکلات کبدی، بیماری‌های گوارشی، آسیب به سلول‌های عصبی، مشکلات جنسی، کم خونی، ایجاد اختلالات دائمی در عملکرد مغز، سوءتغذیه و سرطان شود.

با توجه به افزایش آمار تلفات مسمومیت با الکل به نظر می‎رسد وقت آن رسیده است که تمامی ارگان‎ها وارد عمل شده و راه برخورد مناسب با این آسیب اجتماعی را پیدا و عملی کنند.