سلطان قابوس پادشاه عمان، روز شنبه، بیستم دی ماه پس از چهار و نیم دهه فرمانروایی بر این کشور در گذشت.
تبریزمن- برمک بهبودی: سلطان قابوس، توانسته بود با نیم قرن پادشاهی، ثبات نسبی را در این کشور عربی حاشیه خلیج فارس برقرار کند و با اتخاذ سیاست بی‌طرفی در بسیاری از منازعات منطقه‌ای و ایفای نقش میانجی در بحران‌های بین‌المللی، تصویری از یک پادشاهی معتدل و میانه‌رو را به نمایش بگذارد.
او که حکومت را با یک کودتای نظامی در ژوئیه ۱۹۷۰ از پدرش گرفته بود، مدت‌ها بود که از بیماری سرطان روده رنج می‌برد و بالاخره این بیماری پادشاه عمان را در ۷۹ سالگی از پا انداخت.
گذری بر زندگی میانجیگر قرن ۲۱
خاندان سلطنتی آل بوسعید در سال ۱۷۴۱ میلادی توسط امام احمد بن سعید پس از بیرون راندن پرتغالی‌ها از مسقط بنا نهاده شد. امام احمد بن سعید پس از یک سلسله جنگ‌های طولانی، با غلبه بر شورشیان توانست در کل کشور عمان امنیت و نظم برقرار نماید.
سعید بن تیمور، پدر سلطان قابوس که از سال ۱۹۳۲ بر عمان فرمانروایی می‌کرد، تحت تاثیر افکار مارکسیستی، شدیداً با مدرن‌سازی این کشور مخالف بود و عمان را به فقیرترین کشور حاشیه خلیج فارس تبدیل کرده بود. به همین دلیل قابوس در ۱۹۷۰ با کودتا علیه پدرش قدرت را به دست گرفت و به عنوان پانزدهمین پادشاه عمان از خاندان آل بوسعید تاجگذاری کرد.
رنسانس عمان
بر پایه گزارش‌های سازمان ملل متحد، سلطان‌نشین عمان از جمله کشورهایی به‌شمار می‌آید که در چهار دهه گذشته بیشترین میزان پیشرفت را شاهد بوده‌است.
سلطان قابوس بلافاصله بعد از تخت نشینی، دست به اصلاحات بزرگی زد. او ابتدا عنوان کشور را از «سلطان‌نشین عمان و مسقط» به «سلطان‌نشین عمان» تغییر داد و پرچم و پول این کشور را نیز عوض کرد. او دستور داد تا خیابان‌ها، مدارس و بیمارستان‌های جدید ساخته شوند و برق و آب لوله‌کشی به دورترین نقاط کشور راه پیدا کند. دولت عمان به مدت چندین دهه، بسیاری از شهروندان را در وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی به کار گرفت و امروز به همین دلیل، بخش خدمات عمومی اشباع شده است. او در سیستم حکمرانی خود دیگران را نیز شرکت می‌داد و از توصیه‌های دیگران بهره می‌برد. به همین دلیل، در میان مردم و صاحب‌منصبان محبوب شد. عمان در سال ۲۰۱۵ اصلی‌ترین مقصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه خلیج فارس بود، به طوری که سرمایه‌گذاران ۱۹٫۶ میلیارد دلار عمان سرازیر کردند. قابوس از طرفداران فرهنگ و موسیقی نیز بود و اولین کسی است که دستور ایجاد خانه اپرا و موسیقی در کشورهای حوزه خلیج فارس را در عمان صادر کرد. وی همچنین برای ترویج صنعت سینما دستور به ساخت سینمای مدرن در عمان را نیز صادر کرد.
بر پایه آخرین آماری که در ۲۰۱۸ میلادی منتشر شد از مجموع ۴ میلیون و ۵۷۳ هزار ۸۹۳ تن جمعیت عمان، ۲ میلیون و ۵۲ هزار و ۶۰۴ تن یا به عبارتی ۴۴/۸ درصد آن را کارگران خارجی تشکیل می‌دهند.
شورش ظفار
حکومت‌داری برای سلطان قابوس بدون بحران و مشکل هم نبود. او در همان سال‌های آغازین سلطنت، با جنبش مارکسیستی ظفار مواجه شد که با هدف استقلال این استان به وجود آمده بود.
با این حال سلطان قابوس توانست با گرفتن کمک از پادشاه وقت ایران، در سال ۱۹۷۵ بر شورشیان پیروز شود. شاه ایران برای کمک به سلطان قابوس ۳ هزار نیروی نظامی به عمان اعزام کرد.
از آن هنگام تاکنون سلطان قابوس حکومتش را مدیون ایرانی‌هایی می‌داند که در روزهای سخت به یاری‌اش شتافتند. حتی او بعد از انقلاب نیز با جمهوری اسلامی روابط حسنه ای داشت.
نزدیکی عمان و ایران به یکدیگر به دلیل موقعیت جغرافیایی این دو کشور نیز است. این دو کشور در دو طرف تنگه هرمز، کنترل یکی از آبراه‌های مهم جهان را در دست دارند. ایران در ماه‌ها و سال‌های اخیر بارها تهدید کرد که تنگه هرمز را در واکنش به تحریم‌های آمریکا مسدود می‌کند. اما شاید یکی از دلایل مهم تحقق نیافتن این وعده ایران، وجود عمان بود.
میانجیگری عمان
سلطان قابوس از همان ابتدا سیاست عدم دخالت در امور کشورها را انتخاب کرد. به طوری که تمامی رهبران جهان از او به نیکی یاد می کنند و در بیشتر مواقع او را میانجی قرار می دادند.
قابوس در زمان جنگ ایران و عراق که هشت سال به طول کشید، علی‌رغم موضع‌گیری بسیاری از کشورهای عربی، تلاش کردن موضعی خنثی را اتخاذ کند.
اینگونه رابطه با ایران، به او قدرت میانجیگری بخشیده بود. به همین دلیل عمان توانست نقش مهمی در زمان امضای توافق اتمی ایران با قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵ را داشته باشد. همچنین عمان بین یمن و عربستان، عراق و کویت، اروپا و سوریه نیز به عنوان میانجی عمل کرد.
در سال ۲۰۱۱، زمانی که اعتراضات موسوم به «بهار عربی» نظام سیاسی تعدادی از کشورهای عربی را دگرگون کرد، حکومت عمان از تحولات آن دوره در امان ماند.
سلطان قابوس برای کنترل اوضاع در سال ۲۰۱۲ دست به ترمیم گسترده کابینه زد و کسانی را که به فساد متهم بودند از دولت خارج کرد.
سلطان قابوس در سال ۲۰۱۴ به سرطان روده بزرگ مبتلا شد و مورد معالجه پزشکی قرار گرفت اما در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹ با بازگشت بیماری او به بلژیک سفر کرد تا دوباره مورد معالجه قرار گیرد اما معالجه خود را نیمه کاره رها کرد و به عمان بازگشت و در نهایت در تاریخ ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰ در ۷۹ سالگی درگذشت. روز بعد از مرگ او، دولت سه روز عزای ملی اعلام کرد
پادشاه جدید عمان
چند ساعت پس از اعلام خبر درگذشت سلطان قابوس، هیثم بن طارق آل سعید، یکی از پسرعموهای او، به عنوان پادشاه جدید این کشور معرفی شد.
هیثم بن طارق، پسرعموی ۶۵ ساله سلطان قابوس یکی از نامزدهای مطرح بود. به ویژه پس از انتصاب او به سمت معاونت نخست‌وزیر در روابط و امور همکاری بین‌الملل در سال ۲۰۱۷، نام او بیش از همیشه به عنوان نامزدی سلطنت آینده عمان مطرح می‌شد.
هیثم بن طارق بعد از تاجگذاری تأکید کرد که کشورش راه سلطان قابوس را ادامه خواهد داد و از راه‌حل‌های صلح‌آمیز برای بحران‌های منطقه‌ای و جهانی حمایت می‌کند.
او گفت که چنین سیاستی بر اساس «همزیستی صلح‌آمیز میان ملت‌ها» بنا گذاشته شده و عمان با هدف احترام به حاکمیت ملی دیگر کشورها و همچنین همکاری‌های بین‌المللی، قصد ندارد در امور داخلی دیگر کشورها مداخله کند.
آینده عمان
یکی از ارکان اصلی سنت عمانی‌ها حفظ بی‌طرفی در مسائل بین‌المللی است که سلطان قابوس آن را در مقاطع مختلف نمایش داد. پیش‌بینی می‌شود این سنتی که وی پایه‌هایش را مستحکم‌تر کرد حتی پس از درگذشتش دوام داشته باشد. به گفته تحلیلگران، احتمال قوی این است که حتی اگر چهره‌های تازه‌ای هدایت سیاست خارجی عمان را در دست بگیرند، منش بی‌طرفی و متانت این کشور تغییر نخواهد کرد و کشورهای همسایه، عمان را همچنان به چشم دوست قدیمی و یک واسطه قابل اعتماد خواهند نگریست.
