به گزارش تبریزمن، خطه آذربایجان به طور عام و استان آذربایجان شرقی به طور خاص، تا همین سه دهه قبل سرزمینی با کوه های پوشیده از برف، رودخانه های جاری فصلی و دایمی پرآب و دشت های سرسبز و پر از علفزار بود و در کتاب های درسی مدارس ایران، از آن به عنوان استانی حاصلخیز با طبیعت بخشنده یاد می شد، اما اکنون این منطقه سال هاست که با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند.
در تشریح درجه بخشندگی طبیعت آذربایجان شرقی، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که رودخانه «آجی چای» (تلخه رود) تا ۲۵ سال قبل سالیانه ۲.۲ میلیارد مترمکعب آب آورد داشت، اما به دلیل خشکسالی و مصرف نادرست، منابع آبی آن به عنوان نتیجه توسعه بی رویه و غیرمنطقی باغات در محدوده آن، اکنون دبی آن در سال به یک دهم کاهش یافته است.
اقلیم کوهستانی آذربایجان شرقی همچنین موجب شده بود که این استان تا اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی از بزرگ ترین استان های کشور در تولید محصولات کشاورزی دیم محسوب شود و شهرستان کوچکی مانند «هشترود» در دامنه جنوبی رشته کوه های «سهند»، «انبار غله ایران» نام گیرد، اما همه این عناوین و القاب زیبا و ثروت آفرین در بیش از دو دهه اخیر به دلیل خشکسالی از ذهن مردم پاک شد.
بدون شک بزرگ ترین آسیب وقوع خشکسالی مداوم در آذربایجان شرقی در سال های گذشته، خشک شدن دریاچه ارومیه بود که هر چند با تشکیل «ستاد احیا»، گام های اساسی برای احیای آن برداشته شد، اما بدون شک موفقیت برنامه های ستاد نیز تحت الشعاع سیر نزولی بارندگی در حوضه های آبی پیرامون دریاچه است و تا میزان بارش به حد معمول نرسد، اجرای برنامه های احیا برای بازگرداندن «نگین فیرزوه ای آذربایجان» به حیات و رساندن سطح آب آن به تراز اکولوژیک، به تنهایی جوابگو نخواهد بود.
در هر حال، خشکسالی به عنوان پدیده ای طبیعی که باید در سایه تدوین و اجرای برنامه های کارشناسی شده و علمی مدیریت شود، آسیب جدی بر طبیعت آذربایجان شرقی وارد کرده که دامنه آن از حوزه های کشاورزی و محیط زیست به تنش آب شرب در تبریز و چند شهر دیگر آذربایجان شرقی کشیده شده است.
بدیهی است که آوردن همه مصادیق آسیب خشکسالی در آذربایجان شرقی، مثنوی هفتاد من می شود، اما خشک شدن دریاچه ارومیه و تهدید حیات دیگر تلاب های استان، ذوب شدن یخچال سهند و ته کشیدن منابع آب دامنه های شمالی آن با عنوان «بهشت آبی»، خشک شدن اغلب رودخانه های فصلی و کاهش ۹۰ درصدی رودخانه های دایمی، پیش بینی کاهش ۵۰ درصدی محصولات دیم کشاورزی در سال زراعی جاری، تنها نمونه از تبعات گرفتاری این خطه در دستان نامهربان خشکسالی است.
کاهش ۲۶ درصدی بارندگی در آذربایجان شرقی
مدیرکل هواشناسی آذربایجانشرقی گفت: میزان بارش در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۵.۸ درصد، معادل ۷۵ میلی متر کاهش یافته است.
علی دولتی مهر در گفت و گو با ایرنا افزود: به طور میانگین از یکم مهر سال ۹۹ تا چهارم تیر امسال حدود ۲۱۵ میلی متر بارندگی در سطح استان روی داده، در حالی که میانگین بارش در سال آبی گذشته در این بازه زمانی ۲۸۹.۸ میلی متر ثبت شده است.
وی با بیان اینکه میانگین بارش آذربایجان شرقی در سال آبی جاری نسبت به بلند مدت نیز حدود ۲۷ درصد معادل ۸۰ میلی متر کاهش یافته است، اظهار کرد: به طور میانگین در طول این بازه زمانی و در بلند مدت حدود ۲۹۵.۴ میلی متر بارندگی در استان ثبت شده است.
مدیرکل هواشناسی آذربایجانشرقی با اشاره به اینکه میانگین بارش یک سال کامل آبی در این استان ۳۱۹.۸ میلی متر است، گفت: تاکنون در این بازه زمانی حدود ۶۷.۳ درصد از بارش سال آبی جاری تامین شده است.
دولتی مهر ادامه داد: در سال آبی جاری بیشترین بارندگی از شهرستان مرند به میزان ۳۱۸.۴ میلی متر و کمترین بارش از بناب به میزان حدود ۱۶۶.۲ میلی متر گزارش شده که این میزان بارش در مرند نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۲۰.۴ میلی متر افزایش و در بناب حدود ۱۳۷.۵ میلی متر کاهش یافته است.
مدیرکل هواشناسی آذربایجانشرقی با اشاره به اینکه میانگین بارندگی در تبریز در سال آبی جاری حدود ۲۳۵.۶ میلی متر و در بلند مدت حدود ۲۵۵.۴ میلی متر ثبت شده است، گفت: میانگین بارش در سال آبی جاری در این شهرستان نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته حدود ۲۰ میلی متر کاهش و نسبت به بلند مدت ۱۹.۸ میلی متر افزایش یافته است.
دولتی مهر افزود: از ابتدای فصل جاری (تابستان) تا چهارم تیر بارشی در استان روی داده در حالی که به طور میانگین در بلند مدت در این بازه زمانی ۱.۸ میلی متر بارندگی ثبت شده است.
تراز دریاچه ارومیه ۵۷ سانتی‌متر کاهش یافت
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجانشرقی نیز با اشاره به کاهش شاخص‌های آبی دریاچه ارومیه، گفت: تراز این دریاچه با ۱۲۷۱.۲۰ متر نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۷ صدم متر کاهش یافته است.
یوسف غفارزاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: همچنین وسعت دریاچه ارومیه در حال حاضر به سه هزار و ۴۸۷ کیلومتر مربع کاهش یافته که این رقم در مدت مشابه سال قبل سه هزار و ۶۰۱ کیلومتر مربع بود.
وی افزود: حجم فعلی دریاچه اکنون چهار میلیارد و ۳۸۰ میلیون متر مکعب است که این رقم سال گذشته در این مدت ۶ میلیارد و ۲۸۰ میلیون مترمکعب بوده است.
غفارزاده یادآور شد: متوسط تراز نرمال دریاچه در دوره آماری ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۹ شمسی، یکهزار و ۲۷۴ متر و ۵۶ سانتی متر بوده است.
تالاب قوریگل آذربایجانشرقی افت تراز دارد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجانشرقی همچنین گفت: با توجه به کمبود منابع آبی و کاهش بارندگی‌ها، تالاب بین‌المللی قوریگل با افت تراز مواجهه شده است.
یوسف غفارزاده روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اکنون تراز تالاب بین المللی قوریگل ۱۹۱۲.۴۱ متر است که سال گذشته در این زمان ۱۹۱۲.۷۴ متر بوده است.
وی افزود: با توجه به این شرایط، وسعت تالاب قوریگل از ۱.۳۷ کیلومتر مربع در سال گذشته در حال حاضر به ۱.۲۹ کیلومتر مربع رسیده که هشت سانتی متر کاهش نشان می دهد.
غفارزاده اظهار کرد: هم اکنون حجم آب تالاب قوریگل ۱.۳۳ میلیون مترمکعب است که در مدت مشابه سال گذشته ۱.۷۷ میلیون مترمکعب بوده است.
به گزارش ایرنا، تالاب بین المللی قوریگل با ۲۰۰ هکتار وسعت در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق تبریز و در ۱۵ کیلومتری غرب شهر بستان‌آباد درمجاورت روستای امناب (ایمناب) قرار گرفته است.
منابع تأمین‌کنندهٔ آب این تالاب از آب‌های جاری ناشی از برف و باران و تعدادی چشمه‌های زیرزمینی است که در کف آن جریان دارند.
با توجه به اهمیت زیست محیطی دریاچه قوریگل، این تالاب جزو تالاب های بین‌المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر می‌باشد، این تالاب به خاطر پذیرا بودن فصلی شماری از پرندگان حمایت شده مهاجر، حائز اهمیت ملی و بین‌المللی است.
اکنون برنامه های حمایتی از این تالاب شامل حفاظت از منابع آب دریاچه و نیز ایجاد منطقه شکار ممنوع برای حفظ گونه های جانوری اطراف دریاچه انجام می شود.
نبود تعادل میان تولید و مصرف آب در آذربایجان شرقی
در همین حال، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی نیز سبت به عدم تعادل تولید و مصرف منابع آب در استان ابراز نگرانی کرد.
محمدباقر هنربر تاکید کرد: باید با اتخاذ تدابیر مناسب، تمامی تلاش‌ها برای تولید بیشتر آب و همچنین فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه به کار گرفته شود.
وی تشریح کرد: افزایش شدید دمای هوا، افزایش مصرف آب خانگی، کشاورزی و صنعت را در پی داشته و کاهش شدید بارندگی‌ها و نزولات جوی نیز نگرانی‌های مسئولان برای تامین آب شرب و مورد نیاز مردم را افزایش داده است.
هنربر خاطرنشان کرد: کاهش بارندگی‌ها، برخی از نیروگاه های آبی استان را نیز از کار انداخته و باعث افزایش شدید مصرف و تولید اندک شده است.
وی گفت: مدیریت مصرف حامل‌های انرژی از جمله آب در فصل تابستان از جمله اصلی‌ترین اولویت‌های اداره کل مدیریت بحران و دستگاه‌های مسئول است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی با قدردانی از اتخاذ تدابیر پیشگیرانه توسط متولیان امر برای عبور مناسب از شرایط بحرانی افزود: تمامی دستگاه‌های اجرایی در تلاش هستند که نارضایتی مردم در این زمینه به کمترین میزان ممکن کاهش یابد.
وی با اشاره به افزایش بی‌سابقه دمای هوا در تبریز گفت: در روزهای گذشته، دمای بالای ۳۸ درجه را تجربه کردیم که در ۷۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، حل مشکل کم آبی در تبریز را وابسته به اجرای پروژه انتقال آب ارس دانست و اضافه کرد: در حال حاضر، نگرانی های جدی در حوزه تامین آب شرب مردم تبریز در مواقع بحران وجود دارد.
وی از اصلاح و تعمیر خط لوله انتقال آب نهند به تبریز توسط شرکت آب منطقه ای استان قدردانی کرد و افزود: عملیات اجرایی این طرح تا ۱۵ تیرماه، خاتمه می یابد و بیش از ۳۰۰ لیتر بر ثانیه، به منابع آبی شهر تبریز افزوده می شود.
وی با بیان اینکه تمامی تلاش خود را برای جلوگیری از بحران و تنش آبی در استان به کار گرفته ایم عنوان کرد: آبرسانی در برخی از استان های کشور به شکل سنتی و با تانکر انجام می شود که خوشبختانه تا به امروز شاهد این روند در استان نیستیم.
